Waarom sing die Gereformeerde Kerk alleen die Psalms?
deur prof. dr. JD Du Toit (Totius) & prof. Jan-Lion Cachet
('n vertaling vanuit die Nederlands deur ds. S Le Cornu, van die 1919 gepubliseerde verweerskrif: ‘Waarom zingt de Geref. Kerk alleen de Psalmen?’ Die eindnotas is bygevoeg - SLC)
Inleiding
Daar is twee redes, wat ons aanleiding gegee het om hierdie skrywe tot u te rig en daardeur kortliks die vraag te beantwoord:
Waarom sing die Gereformeerde Kerk alleen die Psalms?
Die eerste rede is dat die staatskole op verskillende plekke gebruik word as ‘n gerieflike middel om ons kinders aan die sing van die Evangeliese Gesange te wen, en so, indien moontlik van hul ouers se standpunt af te trek. Dit gaan hier soos dit in Nederland gaan. Daarom roep ons ook saam met Op’t Holt uit:
"Gereformeerde volk van Nederland (lees Suid-Afrika), wees op u hoede en wees bewapen! Vroeër het mense probeer om die evangeliese gesange aan u op te dring in die kerk, tans is dit op die skool."
Die ander rede is, dat ‘n inleidingsartikel in die Vereeniging, die offisiële orgaan van die Ned. Herv. of Ger. Kerk, gerig is teen die standpunt van die Gereformeerde Kerk, i.v.m. Psalmsang; opnuut hierdie ou stryd weer aangewakker het, en verskillende korrespondensies in ons Kerkblad uitgelok het, sodat die vraag weer vanself opgestaan het:
Waarom sing die Gereformeerde Kerk alleen die Psalms?
Van verskillende kante word met aandrang die versoek tot ons gerig om opnuut die standpunt van die Gereformeerde Kerk in hierdie opsig aan die lig te stel, omdat ook die jonger geslag, met die stryd van die vadere min of meer onbekend is, en daarom moet verneem wat die Gereformeerde Kerk as haar standpunt gehandhaaf het en as haar oortuiging bely het.
Allereers sal ons die geskiedenis oproep om in hierdie kwessie getuienis te gee, en daarna sal ‘n paar argumente aan die leer ontleen word.
In die geskiedenis
"Die Gereformeerde Kerk word onder Psalmgesang gestig."
Dit is die woorde van Prof. Doumergue, Calvyn se bekende lewensbeskrywer, woorde wat so waar is. Luther voer die gesange in die kerk in, maar Calvyn volg hom nie daarin nie. Die gesange wat Calvyn invoer, was die Psalms, en daarvoor gee hy die volgende redes:
"Wat Augustinus gesê het is waaragtig, dat iemand slegs iets kan sing wat God waardig is, wat hy ook van God moes ontvang het. Daarom sal ons ook na ons orals gesoek en nagespeur het, geen beter liedere vind, wat meer geskik is as die Psalms van Dawid, wat deur die Heilige Gees geïnspireer is. As ons dit sing, is ons seker dat God self die woorde in ons mond lê, asof Hy in ons sing, om sy eie eer te verhoog."
Hierdie keuse van Calvyn was dan ook beslissend vir die Gereformeerde Kerk in Holland. Die sinode van Wesel 1568 besluit dat hul "zou onderhouden de Psalmen van Dathenus overgezet" (berymd) en geen andere beryming sou gebruik nie. So ook die sinode van Dordrecht 1574 en 1578. Ook die van Middelburg 1581 en 's Gravenhage 1586 besluit dat in die kerke geen gesange gesing sou word wat nie in die Skrif gevind word nie. Die groot sinode van Dordrecht 1618/19 kry met die eintlike gesangekwessie te doen. In die noorde van die land sing mense allerlei gesange en in Utrecht poog sekeres, onder Remonstrantse invloed, 'n bundel gesange in te voer. Daarop besluit die Sinode:
"In de kerken zullen alleen de 150 Psalmen Davids, Tien Geboden, het Onze Vader, de 12 Artikelen des Geloofs, de lofzangen van Maria, Zacharias en Simeon gesingen worden. Het gezang: 'O God, die onze Vader zijt,' wordt in de vrijheid der kerken gelaten, om het te gebruiken of niet. Alle andere gezangen zal men uit de kerken weren en waar er reeds enige ingevoerd zijn, zal men ze met de voeglikste middelen afskaffen," (D.K.O. art.69.)
"Hiermee is,” sê Prof. Biesterveld, “vir ons wat onder die Dordtse Kerkorde lewe, hierdie kwessie beslis, tensy 'n sinode anders besluit, wat egter nie te verwag, of hopelik verwag word nie." (Gereformeerde Kerkboek, bl. 50).
Aangesien hierdie besluit nie deur 'n latere nasionale sinode verander of vernietig is nie, hou die Gereformeerde Kerk in Suid-Afrika haar daaraan:
"De Synode der Gereformeerde Kerk in Zuid-Afrika stelt vast, overeenkomstig art.69 harer (Dordtse) kerkenorde, dat bij de openbare godsdienst alleen zullen gezongen worden de 150 Psalmen Davids en de gezangen waarvan de tekst in Gods Woord staat uitgedrukt, nl. de berijming van de Tien Geboden tot en met de gebed des Heeren. Wel te verstaan, de berijming van 1773 door de Gereformeerde Kerk in Nederland vervaardigd en in gebruik genomen." (Sinode Bepaling, p.92)
Wat die beryming betref, het die Gereformeerde Kerk hier die gebruik van die 1773 beryming goedgekeur. En daartoe het sy die vryheid en reg, aangesien die Dordtse sinode haar tereg aan geen bepaalde beryming gebind het nie. Die Gereformeerde Kerk van Suid-Afrika is hier tewens van alle sogenaamde bekrompenheid vry te spreek, deurdat sy die beste beryming van die Psalms aangeneem het, hoewel dit van die nuwere tyd was. Ons sien dus dat die standpunt van die Gereformeerde Kerk nie so bekromp en onhoudbaar is, as die Vereeniging (ix, 3) dit graag probeer laat deurstraal nie, geen 'ongegronde vooroordeel' is nie, maar inteendeel die enigste geskiedkundige moontlikheid vir 'n Gereformeerde Kerk is.
Dit is opmerklik dat die vier kerkgroepe wat in Holland, Amerika en Suid-Afrika in die 19de eeu tot die Dordtse Leer en Kerkorde terugkeer, offisieël die Gesange afskaf; terwyl die sogenaamde Gereformeerde kerkgroepe, wat die Dordtse Kerkorde vaarwel sê en losser omgaan met die Gereformeerde Leer, 'de Gesange behielden.' Prof. Biesterveld se woorde is waar:
"Het is altijd een slecht teken te achten, dat de warme voorstanders van gezangen gewoonlik werden gevonden in de kringen van hen, die niet of minder zuiver waren in de leer."
Ja, die geskiedenis het meer om te bewys. Haar onwraakbare getuienis is dat geen kerk streng gereformeerd gebly het, wat die gesange gebruik het nie. Daar was steeds 'n wisselwerking. Die losheid in de leer roep om die gesange, en die gesange roep om die losheid van die leer. Die geskiedenis het dus die keuse van ons vaders geregverdig, en ons treur nie met soveel ander, wat meen dat die ou vaders ons 'n grote ondiens aangedoen het nie, deur beslis te kies vir die Psalms en teen die Gesange. Inteendeel, bewonder ons die diepe insig wat hul gehad het tot in die verre, verre toekoms. Ons bewonder die profetiese blik van 'n Calvyn; van 'n Filips van Marnix, wat reeds in die 16de eeu hom teen die invoering van Gesange verklaar het, uit "vrees dat deur die invoering van feilbare mensewerk skadelike dwalinge in die kerk sou kan insluip."
Psalms en gesange
Teen hierdie oortuigings van ons vaders, word verskillende bedenkings ingebring:
Die Gereformeerde Kerk beweer dat die Psalms van goddelike oor-sprong is, en daarom kry dit die voorkeur. Toe een van ons dit by ‘n feestelike geleentheid van die Gereformeerde Kerk aanraak, kom die Vereeniging daarteen in verset met die volgende woorde:
"Maar die Gesange is ook van goddelike herkoms, elke evangeliese gedig is dit. Dit is die Heilige Gees wat die digter die waarhede ingee wat hy in sy lied opneem" (LX, 9).
Hier is dus die hoogste woord uit. Om die Gesange te verdedig, word beweer dat dit deur die Heilige Gees ingegee is. Gevolglik staan die Gesange gelyk met God se Woord! Want, let wet, die Gereformeerde Kerk het nooit geleer dat die Psalmberyming ingegee (geinspireerd) is, maar alleen die Psalms self. Ons maak ‘n onderskeid tussen ingewing (inspirasie) wat alleen aan die Bybelskrywers ten dele geval het, en verligting (illuminasie), wat ‘n gawe is wat aan alle gelowiges geskenk is.
So kom mens dan daartoe om die Gesange selfs hoër as die berymde Psalms aan te slaan, want terwyl die Psalms self deur die Heilige Gees ingegee is, vra ons vir die beryming geen hoër eer as dat dit onder verligting van die Gees tot stand gekom het nie. Die Gesange, volgens die Vereeniging, is egter ingegee en staan dus gelyk met die Bybelboeke!
Die leerling gaan egter gewoonlik verder as sy leermeester. Terwyl die versamelaars van die Evangeliese Gesange in hul voorrede nog erken dat: “die Psalms dit boven alle andere dichtstukken vooruit hebben, dat zij van goddelike herkomst zjn,” sê hul volgelinge tans: “neen, de Psalmen hebben dit niet boven alle andere dichtstukken vooruit, want de Gezangen zijn ook van goddelike herkomst”! Sou die redakteur van die Vereeniging bogenoemde geskryf het, as hy eers die voorrede van die Gesange gelees het?
lnderdaad is die verheffing van die Gesange bo die Psalms ‘n treffende bewys van die groot geestelike oppervlakkigheid van ons dae. Nie eers die invoerders van die Gesange self, dink so daaroor nie. Dr. Bennink Janssonius, ‘n verdediger van Gesange, sê:
"Het psalmboek bleef steeds volgens hetgeen er door mannen als Jorissen, Van den Berg, Feith geschreven werd, de plaats der ere behouden. De gezangen zouden bij de openbare Godsdienst gebruikt worden maar - nevens het boek der psalmen. Bij het aanbieden van het gezangboek verklaarden de afgevaardigden dat de psalmen dit boven alle andere dichtstukken vooruit hebben dat zij van goddelike herkomst zijn en zij gaven hiermee hun overeenstemming te kennen met de voorgangers die de voortreffelikheid der psalmen boven alle andere liederen op deze grond zo sterk hadden uitgesproken.” (Gesch. Kerkgezang, bls. 238).
Tog ook hierdie les het die geskiedenis ons geleer, dat orals, ook in Suid-Afrika, waar gesange ingevoer word, “die Psalms eers teruggedring en daarna opsy gesit word,” soos prof. (W) Heyns dit gestel het. En daarom verwonder ons ons nie veel oor die buitensporige hulde, wat die
Vereeniging aan die Gesange bring nie. “De vraag is, “ zo gaat prof Heyns voort,
"of wij de gouden kleinooden van David er voor missen willen, of wij ze daarvoor willen inruilen, want de geschiedenis heeft genoeg bewezen dat het daarop neerkomt... En buiten dit alles, waar is nog de Gezangenbundel, die het bij de Psalmen halen kan in die toon des geloofs, die uiting van godzaligheid, van diepe verootmoediging, hooggestemde jubel en verheerliking Gods, van de diepten van het gemoedsleven?” (Liturgiek, bl.129)
Die ‘Christelikheid’ van die Psalms
Verder bekla die Vereeniging dit dat “de Gereformeerde Kerk nog zingt niet christelik, niet nieuwtestamenties is; het is israelieties en oudtestamenties. Waar het NT over Christus roept: Hem zij de heerlikheid in alle eeuwigheid, is het Psalmboek stom."
Ag ja, ons vaders was tog sulke eenvoudige mense, dat hulle volgens die Vereeniging, nie daarvan bewus was nie! Maar nee, dit was manne wat opgevoed was in die lydingskool wat waarlik nie nodig het om by ons goddelose 20ste eeu te leer nie! Datheen, die oue berymer van die Psalms, sê in sy voorrede dan ook:
"dat alles wat tot het rechte geloof, tot een godzalig leven, tot geduld en lijdzaamheid van node is, in Davids psalter is te vinden, zodat deze met recht een kleine Bijbel mag genaamd zijn."
Datheen beroep hom verder op die woord van die kerkvader Athanasius, wat leer:
"dat al die artikels van ons christelike geloof, naamlik van die enige, ewige, oneindige, goddelike Wese, van die drie-eenheid van die Persone, van die ware goddelike en menslike natuur van Christus, van Sy lyding, sterwe, begrafnis, neerdaling na die hel, ens., in die Psalms van Dawid grondig, klaar geleer, en bevestig word."
Wie dus sy Psalmboek ken, weet maar te goed hoe van al hierdie dinge heerlik gesing word in die 'klein Bybel.' Hoe vreemd was dit dan nie ook gewees om van die redakteur van die Vereeniging te moes lees nie: "Als men de Gereformeerde Kerk zou toeroepen: Gij verbiedt dat men de Christus 'Gods love' - wat zou zij kunnen antwoorden?"
Wat sou ons antwoord? Wel, dat die redakteur wat so ingenome is met sy Gesange, hom blykbaar nie herinner aan die bekende verse van Ps.118:13 nie:
Gezegend zij de grote Koning,
Die tot ons komt in 's Heeren naam!
Wij zeegnen U uit 's Heeren woning;
Wij zegenen U al te saam.
Maar die Vereeniging gaan nog verder en dig ons toe: "Gelijk in de hemel gezongen wordt, wil de Gereformeerde Kerk niet." Die redakteur sou dit nie geskryf het nie, as hy maar sy Bybel oopgemaak het en daarin ondersoek het wat wel in die hemel gesing word. Wat word in die hemel gesing? Die kort inhoud daarvan vind ons in Op.15:3: "Hulle het die lied van Moses, die dienskneg van God, en die lied van die Lam, gesing." Is dit nie ook te Ou Testamenties en te Joods nie? Want Moses is die middelaar van die Ou Testament en 'n Lam laat 'n mens tog te veel dink aan die Mosaiese offerdiens! Lees egter verder wat daar staan in Op.15:3,4. Die woorde van die lied van Moses en die Lam word daar gegee:
Groot en wonderlik is u werke, Here God, Almagtig;
regverdig en waaragtig is u weë,
o Koning van die heiliges!
Wie sal u nie vrees nie, Here,
en u Naam nie verheerlik nie?
En waaraan is hierdie woorde ontleen anders as aan die sogenaamde 'ouderwetse, Israelitiese, nie-Christelike' Psalms (111:2;139:14;145:17) !
Sal die Vereeniging nou nog wil volhou, dat ons nie sing wat in die hemel gesing word nie? En sal die blad nou nog enige waarde heg aan sy ander teenwerping, wat soos volg geformuleerd is: "De enige naam ons gegeven - Jesus Christus - komt in de Psalmen niet eenmaal voor?"
Immers, in die hemellied van Op.15, kom die naam ook nie voor nie, alhoewel dit 'n lied is van die Lam. Ewemin vind 'n mens die naam in Op.5. Ons lees alleen van die Leeu uit Juda se stam, van die wortel van Dawid, van die Lam! Is hierdie liedere dan nou ook te oud-testamenties en te Joods, sodat die Evangeliese Gesange nou 'n onmisbare hulp moet aanbied?
Die Psalms en die Martelare
Dit moet egter duidelik gesien word dat die hele redenering van die Vereeniging uitgaan van die veronderstelling dat daar deur die mens ‘n liederebundel saamgestel kan word, wat God se eie liederebundel - die Psalms – oortref. En dit is immers onmoontlik. Die boek van die Psalms is onoortrefbaar, want dit is die werk van God se Heilige Gees.
Vandaar ook dat Christengelowiges van alle eeue en die martelare van alle nasies in hierdie heilige woorde uitdrukking gesoek het van hul doodsbekleming of hul wonderlike verruimde gemoed.[1] Tereg kan prof. Wichelhaus sê: “Geen boek der wereld is zoveel gelezen geworden en mel zoveel tranen van smart en vreugde benat.” Die boek van RE Prothero, The Psalms in Human Life, waarin hy aanwys hoe die Psalms alle eeue die troosboek by uitnemendheid was vir alle worstelende siele, is hierin baie leersaam. Wat hy meedeel aangaande ons Hugenote voorvaders, is ook baie leersaam; hoe hul geleef en gely het met die Psalmboek en daarmee genoegsaam was. Ons gee ‘n paar aanhalings uit hierdie boek, omdat ons as kinders van die Hugenote moet leer om ons Psalms te waardeer en dit nie te laat verdring deur latere ingevoerde en ongereformeerde liedere nie. Met de Psalmen, zegt Prothero o.a.,:
"is saamgevlochten de geschiedenis van het Frans Protestantisme.... De vergadering van de verbannen en vervolgde Hugenoten werden samengeroepen door het zingen der Psalmen; in wouden en grotten, in kerkers, in ballingschap in Amerika, klonken de Psalmen nog van de lippen den stoere Protestanten. ... Om de Psalmen Davids te kunnen zingen verlieten mensen hun vaderland en zochten de afgelegen schuilplaatsen der aarde op. Francois Leguat en zes metgezellen zochten een tehuis op het eiland Rodriquez in de Indiese Oseaan, opdat zij zich daar ongehinderd mochten overgeven aan de vertroosting van Godes prijs te zingen. Het gezicht van deze zeven vluchtehingen, saamvergaderd om de Psalmen van David te zingen in een anders onbewoond eiland, is een wonderlik beeld in de verbeelding opdoemend, en een bewijs voor de standhoudende kracht van de Hebreeuwse liederen.
Is dit nou nie vreemd, dat ons waarlik vrome vaders in hul bitterste lyding, genoeg gehad het in die Psalms nie, ja selfs uit hul land gevlug het net om dit in vryheid te kan sing nie; en dat ons, wat ‘n gemaklike en ‘n nie-vervolgde lewe lei, dadelik ‘n behoefte aan Gesange het om ons gemoedere te streel? Is ons gemoeds- en godsdienslewe dan miskien soveel dieper en ryker as hulle s’n? Nee, ons vrees dat die teenoorgestelde waar is. Vandaar dat die Psalms nie meer in die smaak val nie en die meeste sogenaamde Gereformeerde Kerke liewer vir die grootste gedeelte, Gesange sing.[2]
Tussen hakies moet ons hier nog iets bysê. Om voormelde redes, sal mense wil weet ‘wat ons moet doen oor die sang’ in ons heidengemeentes. Die Vereniging hoef nie ongerus te wees nie. Die Psalms is ook vir die heidene bestem, meer as enige ander lied, juis vanweë hut algemene karakter.[3] Hier is dit ook leersaam wat Prothero meedeel van ‘n “edel Saraceen, bekeerd door het gezicht van het Godslam, die zich een Christelik leeraar zocht, de Psalmen uit het hoofde leerde, en naar zijn vaderland terugkeerde om het geloof van Christus te predik” (bl. 24).
Tot die verdere gerusstelling van die gemelde blad, wil ons byvoeg dat haar wens: ‘o moge het spoedig geschieden dat de Gereformeerde Kerk christengemeenten onder de heideenn stichte’ reeds lankal in vervulling gegaan het! En dat in die gemeentes, met de grootste stigting, die Psalms gesing word.
Die beryming
‘n Derde beswaar teen ons standpunt, word deur die Vereeniging soos volg geformuleer:
“Zo dan, als de Gereformeerde Kerk de berijmde psalmen zingt, zingt zij woorden waarvan 8 uit 10 niet geinspireerd - zeg liever – niet bijbelwoorden zijn.”
Hierdie argument hou egter nie steek nie, as dit die bedoeling is om die goddelike herkoms van die Psalms te betwis, en dit neer te haal tot die lae vlak van die gesange. Daar bly nou eenmaal ‘n radikale verskil bestaan tussen ‘n lied wat die vrye uitvloeiing is van die digterlike gemoed, en die beryming van ‘n psalm, wat slegs in rym en maat weergee wat reeds in die leespsalm voor die hand liggend is.
Die verskil, waaroor die Vereeniging so klakkeloos heen stap, word deur dr. B. Janssonius, ‘n sterk voorstander van die Gesange, wel deeglik erken en eerbiedig. Hy sê:
"De nauwkeurige lezer zal zonder twijfel in de gezangen meer dan éene dichterlike zonde vinden, terwijl hij aan de schone dichterlike vorm, waarin der oude Israetiese psalmdichters zijn aangeboden, ene ongeveinsde hulde toebrengt. Maar men zij hier rechtvaardig. Bij de psalmberijming had men enkel te zorgen dat de dichterlike denkbeelden die men in de Hebreeuwse liederen vond, in een waardig kleed werden gehuld." (A.w. bl.265).
Die bedoelde onderskeid moet dus vir almal duidelik wees. Die psalmberymer neem die groot gedagtes van die Heilige Gees oor, en sy werk is slegs om vir die digterlike vorm te sorg; terwyl daarteenoor die digter van godsdienstige liedere voorspin aan die draad van wat ook alles uit sy eie gemoed voortkom.[4] Juis daarom is dit dat die meeste Gesange so sleg daarna uitsien, in vorm en inhoud. Vandaar ook die opmerklike verskynsel dat onder die talle geestelike liedere, daar miskien 50 is ... wat werklik letterkundig goed genoem kan word. Laat ons daarom hierdie gedeelte afsluit met nog ‘n aanhaling van Janssonius, aangaande die psalmberyming:
"Sedert bijna twee eeuwen was daartoe door verschillende dichters ene ongelooflike moeite aangewend om het uiterlike met het innerlike zoveel mogelik in overeenstemming te brengen. Hoeveel zorg had van Marnix zich daarover niet reeds getroost. En hij werd gevolgd door ‘n grote schare van berijmers, die telkens voordeel deden met hetgeen hun voorgangers hadden geleverd, hun gebreken zochten te vermijden en hun schoonheden over te nemen. Ghijsen (zijn bundel was samengesteld uit 17 van de oudste berijmingen) bracht de keur van hetgeen zijn tijd had opgeleverd, bijeen en het kunstgenootschap: Laus Deo Salus Populo, zowel als Voet met zijn vriendenkring hadden alle krachten verenigd, om de psalmberijming te doen beantwoorden aan de eisen van de geest huns tijds die met angstvallige zorgvuldigheid en onvermoeijd geduld ieder regel, ieder woord wikte en woog en polijste en beschaafde, totdat er eindlik aan de vele eisen voldaan was.
3. Die verklaring van 1 Kor.14:26; Ef.5:19 en Kol.3:16
Ten laaste, argumenteer die Vereeniging dat die standpunt van “Psalms alleen”, nie in die Bybel gebied word nie. Inteendeel, so gaan die blad voort, staan daar in die Bybel dat ons onder mekaar moet spreek in psalms, gesange en ander geestelike liedere. Hier word dus verwys na
1 Kor.14:26, Ef.5:19 en Kol.3:16. Die vraag is egter of hier -wat vir die blad 'n uitgemaakte saak blyk te wees- van Gesange gepraat word in die gewone opvatting van die woord. Ons glo dat hier gespreek word van geïnspireerde (onmiddelik deur die Heilige Gees ingegewe) liedere, wat tot die wondergawe (charismata) van die eerste gemeentes behoort het - en ons sal poog om te bewys wat ons beweer.
Dit is eenvoudig ondenkbaar dat die Christene in die vroeë tyd reeds liedere besit het, om gereeld by die openbare eredienste te sing. Van die Nuwe Testament, het toe slegs enkele stukke reeds bestaan en was dit ook nie in die algemeen vir gebruik beskikbaar nie. Daarom was die wondergawes in die vroegste tyd absoluut noodsaaklik om aan te vul wat ontbreek het en was onder meer die openbare diens in vele gevalle 'n onmoontlikheid. So word ook die lied deur die Heilige Gees in die saamvergadering ingegee en gesing, soos dit blyk uit 1 Kor.14:26, waar die 'psalm' by die ander buitengewone gawes genoem word. Die lied wat in Ef.5:19 en Kol.3:16 genoem word, dra dieselfde karakter as die een van 1 Kor.14:26, alhoewel hier drie benaminge gebruik word, wat egter nie drie streng afgeskeie begrippe uitdruk nie.
Hierdie verklaring van 1 Kor.14:26, vind 'n mens ook by prof. Godet:
"Het is daarom een psalm, gelijk die waarvan gesproken wordt in Kol.3:16 en Ef.5:19 (psalmen, gezangen, geestelike zangen); een zingen en noi, met helder verstand (vs.15). Het schijnt mij onwaarschijnlik toe, dat Paulus het oog heeft op een Oud Testamentiese psalm of een reeds bestaand Christelik gezang, gereciteerd of gezongen. Het woord echein hebben, verhindert niet dat het een improvisatie (iets dat voor de vuist wordt voorgedragen) is. Want, gelijk door Holsten opgemerkt is, wordt de term later gebruikt bij een tong (vreemde taal) en haar uitlegging, welke rechtstreekse uitwerkselen zijn van des Geestes werking.
Met hierdie verklaring, stem dié van prof. Heinrici ooreen (sien Meyer kommentaar op 1 Kor.14:26):
"Het verstandig lofzingen, hetwelk met de nous (verstand) geschiedt wordt bedoeld (vgl. vs.15). vgl., Heinrici I 55, Ef.5:19, Grot. vergelijkt de improvisatoriese (voor de vuist uitgesproken) liederen van Simeon, Debora e.a."
Ook die bekende Geschiedenis van de drie eerste Eeuwen der Christelijke Kerk door De Pressensé, gee dieselfde getuienis op bl.608:
"Heeft iemand een Psalm, dat hij hem doe horen, zegt de Apostel, 1 Kor.14:26; Ef.5:19; Kol.3:16. Hier is blijkbaar sprake van een nieuwe gezang dat door de Geest Gods aan een lid der vergadering ingegeven werd."
En dat hierdie genoemde lied saam met die ander wondergawes -wat gegee is om die gemeentes te grondves- sedertien verdwyn het, getuig dieselfde skrywer in die volgende woorde:
"Er is geen enkel gedenkstuk van die eerste Christelike psalmen overgebleven, omdat ze evenals hare gebeden uit volkomen vrije beweging des gemoeds voortkwamen en zich in die dagen van waarachtige bezieling in het overvloedige vermenigvuldigden."
Dieselfde beweer prof. Heyns in sy Liturgiek, waar hy onder meer opmerk:
"Wie bij zulk 'n opvatting van deze tekst (1 Kor.14:26 en Ef.5:19) er een gebod uit zou willen lezen, om in onze godsdienstoefeningen gezangen te zingen, zou voorbijzien, dat de daar bedoelde wondergaven nu verdwenen zijn."
Met hierdie getuienis van manne wat vele verskillende rigtings verteenwoordig, sal die leser duidelik sien dat die beroep op genoemde tekste onhoudbaar is. Ten oorvloede word dit in hierdie tekste gesê dat hierdie Heilige Gees ingegewe liedere is, wat tot die wondergawes van die eerste gemeentes behoort het, en ook saam met die wondergawes in sy geheel verdwyn het. Tevergeefs soek die voorstaanders van die gesange wat later gemaak is, in hierdie tekste krag vir hul eie standpunt. As die mense dan vra, maar wat is gesing na die verdwyning van die wondergawes, dan is die antwoord, dat alleen met sekerheid gesê kan word: die Psalmbundel was die 'lieflingsboek' in die oudste christelike Kerk (vgl. prof. Kruyf, Liturgiek, p.85).
Is hierdie houding van die oudste christelike kerk,[5] vandag ook die houding van die wat hulle op die eerste christene beroep maar tog liefs die Gesange sing?
Die suiwere leer en die Gesange
Noudat ons die geskiedenis geraadpleeg het, sal ons nou daartoe oorgaan om te ondersoek wat die leer ons aangaande hierdie saak leer.
Die Vereeniging stap heel gemaklik oor hierdie kwessie, deur te verklaar:
"Laat goed verstaan zijn dat er niet door de Gereformeerde Kerk geobjecteerd wordt tegen de Gezangen, als bevattende valsche leer — onchristelijk of ongereformeerd. Want zoodanige valche leer is daarin niet te vinden.” (IX. 3).
Hoe iemand die posisie van sy teenstander kan aanval sonder om eers die posisie onder oog te hê en eers te verken, is vir ons eenvoudig onbegryplik. Dit is egter wat die Vereeniging doen. Daar word eenvoudig beweer dat die Gereformeerde Kerk geen beswaar het teen die leer van die Gesange nie, terwyt dit juis een van haar hoofbesware is!
Wat is die feite?
Teen die leer van die Gesange bind Jacobus Klok in 1834 die stryd aan, toe die Afskeiding in Nederland plaasvind. Ook ds. H de Cock, die vader van die Afskeiding doen dieselfde. Sy geskrif is getiteld:
"De zoogenaamde Evangelische Gezangen, de oogappel der vervoerde en verleide menigte in de Synodaal Hervormde Kerk, ja zelfs nog van sommige van Gods kinderen uit blindheid, en omdat zij dronken geworden zijn door de wijn harer hoererijen, nader nog getoetst, gewogen en te ligt bevonden, ja strijdig met al onze Formulieren van Eenheid en Gods Woord, door H. de Cock, Gereformeerde leeraar onder bet kruis om Jezus Christus wil, van Ulrum."
In hierdie boekie van 64 bladsye, staaf hy met menigvuldige aanhalings wat hy in die titel beweer, nl. dat die Gesange strydig is met die Gereformeerde leer en met Gods Woord. Dieselfde verskynsel openbaar hom ook hier in Suid-Afrika. Die vaders van die Afskeiding, wat van die regsinnige ‘outeurs’ deursuur was, voel maar te goed dat die Gesange ‘n ander leer bring. En ook hul teenstanders hou met hul beswaar rekening; vandaar dat ds. Murray, snr., na Colesberg kom met die voorstel: “dat de jongelieden, die lidmaat zouden worden, een belofte moesten afleggen, dat de Evangeliese Gezangen de ware leer is.” (zie prof. Cachet, Eenige Opmerkingen, blz.48).
Dat die Vereeniging egter teen al hierdie feite in kan verklaar dat daar by ons geen beswaar is teen die leer van die Gesange nie, is onbegryplik, indien die blad maar enige moeite gedoen het om met die Gereformeerde standpunt kennis te maak. Die feit bly egter staan dat een van ons 5 hoofbesware teen die liedere, juis die leer is, wat dit bevat. Op hierdie punt wil ons nou ingaan.
Om nou die inhoud van die Gesange te kan begryp, moet ons eers wys op die tyd waarin dit versamel en opgestel is. Prof. Geesink (Beknopte Overzicht ens., bl. 13 e.v.) sê:
"Wel was het gereformeerde beginsel uit de kerken nog niet geweken, en telde men onder de predikanten en oefenaars nog tal van mannen, die de belijdenis der kerk van harte waren toegedaan; wel was een goed deel van de kleine burgerij den grote steden en de plattelands bevolking aan haar gehecht, doch de grote meerderheid der predikanten en der hoogleraren aan de drie Hogescholen en de athenaea, de toongevende kringen, onder de gereformeerde naam ‘verkapt remonstrants.’ De theologie van de dag was ... rationeel supranaturalisme (een soort redegodsdienst) ... Heilzoekend in het ‘juiste midden’, was zij echter afkeriger van het gespierde Calvinisme[6] der vaderen dan van het al te stoute liberalisme ... Doch hoe toegevend ook voor de linkerzijde (het liberalisme) deze richting van het ‘juiste midden’ kende geen genade, waar het de rechterzijde gold (het Calvinisme)."
Prof. Bavinck skets die Nederlandse rasionele supranaturalisme van die begin van die l9de eeu, soos volg (Theol. Richtingen in Tijdschrif van Ger. Theol. ’94, bl. 163 vv.):
"Die richting is niet moeilik te beschrijven: zij munt door oppervlakkigheid uit. Zij wilde niet ongelovig zijn, o neen, zij hield de godsdienst in ere, zij was vroom, zij schatte bijbel en chistendom hoog ... Het was een samenvoegsel van een oppervlakkige christelijke waarheden, die niet uit de diepte der Schrift waren geput en aan de kracht der Gereformeerde belijdenis ten enenmale waren gespeend; een populaire godsdienstleer, welke God veranderde in het Opperwezen, Christus in een leeraar, de mens in een verstandswezen, zonde in zwakheid, bekering in verbetering, heiligmaking in deugd ... Geen wonder, dat deze richting, die altijd de mond vol had van verdraagzaamheid, terstond hare gematigdheid en kalmte verloor, als het de Gereformeerde theologie en de Gereformeerde vromen gold.
Wie nou in die lig van hierdie kenmerkende uitsprake die Gesangeboek deurlees, sal maklik daarin die tyd vind waaruit dit afkomstig is. Op’t Holt sê dan ook:
“Van de oude instellingen niet alleen, maar ook van de oude leer was niets voor het nieuwe proefhoudend, uitgesonderd alleen woorden en uitdrukkingen, die men, om de schadelike nieuwigheden te dekken, nog zou kunnen gebruiken. Het volk was nog het Dordtse leerbegrip toegedaan en hoe dat niet af te keren, maar deelgenoten te maken van de grote verlichting der aangebrokene verlichte eeuw, dat was de vraag. De kerk moest andermaal hervormd worden, maar ditmaal beter dan in de dagen van Luther en Calvijn: dat God is aller mensen liefderijke Vader, dat de mens ontaard maar niet verdoemelik en verloren, in Jezus gelovende en op diens voorbeeld het pad der deugd betredende, op weg ter gelukzaligheid is. Dat was het evangelie en moest de inhoud der evangeliese gezangen zijn. Men moes daarom verzen, liederen, gezangen van zulk ‘n woordenkeus en van zulke uitdrukkingen dat zij niemand afstootten en ‘t verlichte doel bereikten, dat elk dezelve zou kunnen zingen, vlees en geest, het kind Gods en het kind der wereld, de achterblijvende domper en de verlichte" (De Evang. Gez. den Oorlog, bl.11).
‘Nie te veel gereformeerd en nie te veel ongereformeerd nie’, was die leuse van die versamelaars. Na ‘n waarheid sonder hoeke, wat rond is en niemand sal seer maak nie, streef hierdie manne.[7] Tog, Op’t Holt is partydig, sou teengewerp kan word, want hy is ‘n teenstander van die Gesange. Laat ons daarom ook onpartydige getuies inroep.
Die bekende christen-staatsman, Groen van Prinsterer, sê dat die gesangbundel “het teken draagt van velerlei loslating van het kenmerkende der geloofsleer.” De Hervormde predikant, dr. GJ Vos Azn, wat ‘n sterk teenstander van Dr. A Kuyper en die dolerendes was, wat waarlik deur niemand van partydigheid vir die Gesange kan beskuldig word nie, sê:
"Wij hebben geen reden aan de goede trouw der verzamelaars te twijfelen.[8] Maar wij zouden toch hunne verklaring niet onvoorwaardelik durven onderschrijven. Er komen wel degelik denkbeelden in de bundel voor, die in de weegschaal der kerkelike rechtzinnigheid gewogen, veel te licht bevonden worden.” (Gesch. der Vaderlandsche Kerk, bl.208).
Stel nou hierteenoor die Vereeniging se uitspraak dat daar in die Gesangebundel niks onchristelik of ongereformeerd geleer word nie! Maar die Vereeniging verstout haarself deur selfs neer te skryf dat: “al de grote waarheden des Christendoms schitteren er heerlik en onvervalst!”
Laat die redakteur maar weer sy Gesangeboek gaan ondersoek, dan sal hy vader de Cock gelyk moet gee as hy sê in sy tevore aangehaalde geskrif “Wat de deugd van Gods Rechtvaardigheid aangaat, hieromtrent zoekt men tevergeefs den opzettelike behandeling onder de rubiek van Gods deugden en volmaaktheden?” (bl.22). Hierdie voorname leerstuk skitter tog nie heerlik en onvervals nie! Ja, hierdie versuim het nie per ongeluk voorgekom nie, maar strook volkome met die leer van die dag, nl. God is nie so streng regverdig en strafeisend nie. Hy is die liewe Vader van almal, sodat die ‘algemene genade’ vry verkondig kan word!
En hierdie versuim is meteens kenmerkend van die hele bundel. ‘n Mens moet by die Gesangebundel nie net vra wat dit sê nie, maar veral wat dit verswyg.[9] En hierin is sy valse karakter kenbaar. Immers, die Apostel Johannes (2 Joh 10), sê vir ons: “As iemand na julle kom en hierdie leer nie bring nie, ontvang hom nie in die huis nie”. Dit is nie genoeg om te ondersoek of ‘n valse leer soms ingebring word nie, o nee, die verleiding is gewoonlik fyn, dat ‘n mens moet vra of die ware leer nie soms verswyg word nie. En dit is die geval met vele Gesange. Self al is ‘n gesang nie onbybels nie, dan kan dit wel in sy verswyging van die goddelike waarheid antibybels wees. ...
redakteursnota: In die laaste gedeelte van hul geskrif, gaan Totius en prof. Cachet dan voort om ‘n paar Gesange van hul tyd krities te bespreek en te ontleed,[10] en sluit dan af met die volgende woorde:
Ten slotte
Roep ons ons lesers toe: Waak oor die geloofsleer wat eenmaal aan die heiliges oorgelewer is. Volhard in die spoor van u vaders. Waak ook oor u kinders. Hoewel geen dogma op die skool mag kom nie, en dus ook geen gesang nie, gebruik mense nogtans die skool as instrument om ons kinders meer en meer te wen vir die loon en inhoud van die Gesange.
Daarom, nog eens, waak oor u kroos!
Notas:
[1] Daarom beveel die Skrif tereg: “Is daar iemand onder julle wat ly? Laat hom bid. Is iemand opgeruimd? Laat hom psalmsing.” – Jak.5:13.
[2] Hier kan bygevoeg word dat, omdat ons nie meer die verbond van die Psalms ken nie, omdat ons nie meer die Christus van die Psalms raaksien nie, daarom smag ons na gesange!
[3] Ds. LS Kruger berig van die swartman, Dawid, wat diep onder die indruk van ds. Dirk Postma se prediking gekom het, en ook evangelisasiewerk onder sy eie mense gedoen het. Hy skryf verder: “Toe Dawid by ‘n volgende geleentheid ds. Postma weer hoor preek het (waar hy gewoonlik in die skure van die burgers opgetree het), het ‘n ou man hom verwyt en gesê dat ds. Postma dan nie Gesange laat sing nie. Die grys ou jong (Dawid) het daarop geantwoord: ‘My baas, dis niks. Jy sien die boer die maak so ‘n klein gaatjie by die bult, hy kry bietjie water, die water loop so ‘n klein straaltjie in die klein dammetjie. So hy is die Gesang. Maar jy sien, die reent die kom somaar oor die bult en berge en valleie en staan somaar oral vol. So hy is die Psalm.’ ” Waarom is u Lid van die Gereformeerde Kerk ? 1956, p.65.
[4] Psalm 14; Jer.17:9; Matt.15:19; Rom.3: 10-19; ens., moet ons opnuut waarsku om nie ons eie liedboek uit te dink vir die lofsang aan God nie.
[5] Dit was ook die houding van die 16de en 17de eeuse reformatoriese kerke en konfessies.
[6] Die ‘gespierde calvinisme’ het seker verwys na die gereformeerde leer, soos dit vasgestel is deur die ‘drie kanonne’ (nie windbukse nie!) van die Sinode van Dordt (1618/19), naamlik die Nederlandse Geloofsbelydenis, die Heidelbergse Kategismus en die Dordtste Leërreëls. Dit is veral laasgenoemde wat die gelowige ‘n ‘gespierde’ borskas van die geloof gee (Ef.6:10-20), om die vyandige pyle van die postmoderne humanisme en die arminiaanse metodisme vandag suksesvol af te weer!
[7] Die teologie in die algemeen en die sang in die erediens word ook vandag deur die ekumeniese tydsgees en die menseregtekultuur gemanipuleer, soos dit bv. openbaar in die anti-verbondsbeskouing; anti-wraakpsalms, anti-God se skeppingsordeninge, ens.
[8] Dit gebeur baie dat in ons ywer om goeie dinge te doen, ook al is dit vir die kerk, ons ongehoorsaam kan wees. Ons dink ons goeie bedoelings of ywer, verskoning ons ongehoorsaamheid en word baie ontstoke as ons werk aangespreek word. Dit is egter nie ons ywer of goeie bedoelings, of die geskiedenis wat die norm is van ons leer en lewe nie maar alleen die Goddelike Woord (sien o.a.: HK, vr&antw.91). Paulus getuig van Israel in Rom.10:2, “dat hulle ‘n ywer vir God het, maar sonder kennis.” In hierdie gedeelte (Rom.9,10) gaan dit spesifiek oor die Jode wat ‘n valse geregtigheid opgerig het los van God se Woord, en sodoende ‘n valse godsdiens aan die mense oorgedra het, wat nie eindig in Christus soos die Wet en Profete self van getuig het nie (v.3,4; sien bv. Ps.110). Calvyn se kommentaar en toepassing uit hierdie gedeelte is treffend: “Laat ons hieruit leer waarheen ons goeie bedoelings ons mag lei, as ons daarvoor buig. Dit is ‘n algemene gevoel dat di ‘n goeie en gepaste verskoning is, wanneer iemand tereggewys word, dat hy voorgee dat hy geen kwade bedoelings gehad het nie. En hierdie voorwendsel word deur baie onderhou vandag, sodat hulle nie hul verstand gebruik om die waarheid van God te soek nie, want hulle dink dat alles wat hulle doen deur onkunde, sonder enige voorafbeplande kwaadwilligheid, en met goeie bedoelings, verskoonbaar is. Maar geeneen van ons sal die Jode verskoon vir die kruisiging van Jesus nie, vir hulle vervolging van die Apostels, en vir hulle poging om die Evangelie te vernietig nie, en tog het hulle dieselfde verdediging as dit waarin ons selfversekerd roem. Weg daarom met hierdie leë verskonings aangaande goeie bedoelings. As ons God opreg soek, laat ons dan die pad volg waarvolgens ons alleen by Hom kan kom, want dit is beter, soos Augustinus dit stel, om eerder mank te loop in die regte pad, as om met al ons krag van die pad af te hardloop. As ons werklik godsdienstig wil wees, laat ons daarom onthou wat Lactantius leer wat waar is: dat ware godsdiens alleen dit is wat verbind is met die Woord van God. En verder, aangesie ons sien dat hulle wat met goeie bedoelings in die donker wandel vergaan, laat ons dit in gedagte hou dat ons ‘n duisend sterftes werd is, wanneer na ons verlig is deur God, en dan kennelik en doelbewus afdwaal van die regte pad.”
[9] Dit is ‘n vraag wat aan aan elke beryming gevra moet word.
[10] Daar word o.a. gewys hoe die ‘algemene genade vir alle mense’ dwaling (dat God gunstig/genadig is oor alle mense), ook in die gesange te vinde was, asook die mens se vermoë om met sy eie hart teen die sondes te stry, en dan skryf hul: ‘die Skrif leer (egter) dat God alleen die uitverkorenes in Christus in genade aansien. ... Die Skrif sê dat ‘die genadegawe is die ewige lewe deur Jesus Christus onse Here (Rom.6:23)’ en dat die hart juis ‘ons ongeregtigheid is en die Heidelbergse Kategismus o.g.v. Gods woord geen ander redmiddel ken as die wedergeboorte deur die Heilige Gees nie (vr.8)’
Monday, December 3, 2007
Wednesday, February 14, 2007
Eiewillige godsdiens, deur ds. PJ De Bruyn
EIEWILLIGE GODSDIENS
Ds. P.J. de Bruyn
(Die Kerkblad, 13 Julie 1966, bl.5)
Baie Christene se geloofslewe word geruïneer deur eiewillige godsdiens. Om dit te kan verstaan, moet ons goed begryp wat eiewillige godsdiens is.
Eiewillige godsdiens beteken volgens ons Kategismus dat ons God op 'n ander manier vereer as wat Hy in sy Woord beveel (Antwoord 96).[1] Eiewillige godsdiens word by ons gevind wanneer ons God dien soos óns wil en nie soos Hý wil nie.
In ons diens aan die Here word niks aan eie smaak, of willekeur oorgelaat nie. Dit is nie óns wat bepaal hoe en wanneer God gedien moet word nie, maar Hy self. Godsdiens is trouens alleen dan ware diens aan God as ons te alle tye doen wat Hy wil en nie wat ons wil nie.
Aan hierdie eiewillige godsdiens het Israel hulle veral skuldig gemaak in die tyd van die rigters, want van hulle word gesê dat elkeen in dié tyd gedoen het wat reg was in sy eie oë (Rigt.21: 25). Let wel: hulle het nie gedoen wat reg was in die oë van God nie maar wat reg was in hulle eie oe.
Eiewillige godsdiens is in werklikheid niks anders nie as 'n verheerliking van die eie ek onder die skyn van diens aan die Here. Dit val ‘n mens ook op hoe mense wat hulle aan hierdie sonde skuldig maak, gedurig die nadruk op die eie ek met sy verlange en begeertes lê. Altyd moet jy maar weer hoor: Ek doen wat ek wil. Ek gaan kerk toe as ek lus het. Ek gee bydraes soos ek meen wat reg is. Ek lees die BybeI en bid wanneer dit my pas.
Onder die dekmantel van diens aan die Here kniel die mens wat so spreek eintlik neer voor die afgod van sy eie ek.
Ons moet goed besef dat daar net twee moontlikhede is: Of ek is voorwaardelik gehoorsaam aan wat God sê, of ek is gehoorsaam aan wat die afgod van my eie ek aan my sê - en dan pleeg ek afgodery. Dan probeer ek om God van die troon af te stoot en self daarop te gaan sit.
Dat God Hom oor so 'n lewenshoudjng verskriklik vertoorn, is gewis en seker.
Hoe erg God se toorn oor eiewillige godsdiens is, blyk duidelik uit die geskiedenis van Nadab en Abihu, die seuns van Aäron (Lev.10:1-5).
In die tempeldiens wat hulle moes verrig, moes hulle vuur neem en reukwerk daarop blaas om so ‘n reukoffer aan die Here te bring. Maar in die neem van die vuur het hulle nie presies gehandel soos die Here beveel het nie. En daarom word daar gese dat hulle vreemde vuur voor die aangesig van die Here gebring het. Hulle het hulle nie deur die Here laat voorsê hoe die vuur moet wees wat hulle moes neem nie maar hulle het hulle eie idees gevolg! Daarom was dit vreemde vuur. Hulle het God op 'n ander wyse vereer as wat Hy in sy Woord beveel het. En so groot was die toorn van die Here oor hierdie eiewillige godsdiens dat daar vuur van sy aangesig af uitgegaan het wat Nadab en Abihu verteer het.
Vir hierdie geskiedenis kan ons nog duideliker merk wat die aard en karakter van eiewillige godsdiens is. Hieruit blyk dat die mense wat dit beoefen, bekend is met God se Woord as rigsnoer vir die lewe en hulle wil ook nog daaraan vashou, maar dan net sover dit nie in botsing met die eie gedagtes en begeertes kom nie.
By sulke mense, soos by Nadab en Abihu, is van openlike goddeloosheid wat van God en sy diens niks wil weet nie, geen sprake nie. Uiterlik is daar nogal heelwat Christelike vertoon. Maar as dit van hulle geëis word om te alle tye te doen wat God sê, dan is daar baie verskonings. Dan doen elkeen liefs wat reg is in sy eie oë en nie wat reg is in die oë van die Here nie.
Eiewillige godsdiens is uiteindelik ’n godsdiens waarin daar vir Christus geen plek is nie, want by Christus vind ons presies die teendeel van wat ons vind by die wat hulle aan hierdie sonde skuldig maak. Christus het die gebooie van sy Vader tot in die fynste besonderhede onderhou. Self het Hy die verklaar dat dit sy spyse is om die wil te doen van sy Vader wat in die hemele is (Joh.4:34).
En nou word Christus hier nie maar net as voorbeeld van getroue gehoorsaamheid aan die Vader aan ons voorgehou nie. Nee, deur die geloof moet ons aan Christus verbonde wees soos die ranke aan die wynstok sodat dieselfde Gees en derhalwe dieselfde gesindheid wat daar in Hom was, ook in ons kan wees. Dan sal dit inderdaad ons begeerte wees om God op geen ander wyse te vereer as wat Hy in sy Woord beveel nie.
Dan sal ons ook waarlik van harte kan sê.
Net om U wil te doen soos in u Boek
- die wonderskrif wat nooit vergaan –
dit klaar van my geteken staan -
dit wil ek, Heer, van ganse harte soek.
_________________________________
[1] Opmerking deur S. Le Cornu: Die negatiewe formulering van hierdie frase soos dit in ons belydenis by v/a 96 gevind word, stel die kontras tussen eiewillige en ware godsdiens nog sterker (1982): “... en Hom op geen ander manier vereer as wat Hy in sy Woord beveel het nie.” Die oorspronklike Duits gee die begronding vir hierdie belangrike aspek (1563): “... noch auff irgend eine andere weise ...”; die Latyn (1563): “... néve ulla alia ratione eum colamus ...”; die Nederlands (1611): “... noch op gheen ander wijse vereeren ...”; (Oberholzer, J.P. 1986. Die Heidelbergse Kategismus in vier teksuitgawes, met inleiding en teksvergelyking. Pretoria, Kital: p.132).
Die Duitse bywoord/adjektief “irgend”, dui op “... intensifying indefiniteness of following pronoun or pronominal comparitive/compound ...” (Cassell’s German Dictionary, 1980: p.328), d.w.s. dit wys op (a) die onbeperktheid van dit wat volg, en (b) wat na hierdie woord volg word verder of nog meer versterk en beklemtoon as dit wat voorafgegaan het. Daarom kan antwoord 96 met die laasgenoemde opmerking as motivering, as volg geparafraseer word ten einde die bedoeling nog duideliker na vore te bring: “Nie net mag ons die heilige God van hemel en aarde op geen enkele manier probeer afbeeld nie, maar soveel te meer mag ons op géén ander manier Hom probeer vereer en aanbid, as wat Hy ons in sy heilige Woord beveel het nie !” Die tweede deel, positief geformuleer: “Ons mag God alleen vereer en aanbid soos Hy in sy Woord presies beveel het.”
Ds. P.J. de Bruyn
(Die Kerkblad, 13 Julie 1966, bl.5)
Baie Christene se geloofslewe word geruïneer deur eiewillige godsdiens. Om dit te kan verstaan, moet ons goed begryp wat eiewillige godsdiens is.
Eiewillige godsdiens beteken volgens ons Kategismus dat ons God op 'n ander manier vereer as wat Hy in sy Woord beveel (Antwoord 96).[1] Eiewillige godsdiens word by ons gevind wanneer ons God dien soos óns wil en nie soos Hý wil nie.
In ons diens aan die Here word niks aan eie smaak, of willekeur oorgelaat nie. Dit is nie óns wat bepaal hoe en wanneer God gedien moet word nie, maar Hy self. Godsdiens is trouens alleen dan ware diens aan God as ons te alle tye doen wat Hy wil en nie wat ons wil nie.
Aan hierdie eiewillige godsdiens het Israel hulle veral skuldig gemaak in die tyd van die rigters, want van hulle word gesê dat elkeen in dié tyd gedoen het wat reg was in sy eie oë (Rigt.21: 25). Let wel: hulle het nie gedoen wat reg was in die oë van God nie maar wat reg was in hulle eie oe.
Eiewillige godsdiens is in werklikheid niks anders nie as 'n verheerliking van die eie ek onder die skyn van diens aan die Here. Dit val ‘n mens ook op hoe mense wat hulle aan hierdie sonde skuldig maak, gedurig die nadruk op die eie ek met sy verlange en begeertes lê. Altyd moet jy maar weer hoor: Ek doen wat ek wil. Ek gaan kerk toe as ek lus het. Ek gee bydraes soos ek meen wat reg is. Ek lees die BybeI en bid wanneer dit my pas.
Onder die dekmantel van diens aan die Here kniel die mens wat so spreek eintlik neer voor die afgod van sy eie ek.
Ons moet goed besef dat daar net twee moontlikhede is: Of ek is voorwaardelik gehoorsaam aan wat God sê, of ek is gehoorsaam aan wat die afgod van my eie ek aan my sê - en dan pleeg ek afgodery. Dan probeer ek om God van die troon af te stoot en self daarop te gaan sit.
Dat God Hom oor so 'n lewenshoudjng verskriklik vertoorn, is gewis en seker.
Hoe erg God se toorn oor eiewillige godsdiens is, blyk duidelik uit die geskiedenis van Nadab en Abihu, die seuns van Aäron (Lev.10:1-5).
In die tempeldiens wat hulle moes verrig, moes hulle vuur neem en reukwerk daarop blaas om so ‘n reukoffer aan die Here te bring. Maar in die neem van die vuur het hulle nie presies gehandel soos die Here beveel het nie. En daarom word daar gese dat hulle vreemde vuur voor die aangesig van die Here gebring het. Hulle het hulle nie deur die Here laat voorsê hoe die vuur moet wees wat hulle moes neem nie maar hulle het hulle eie idees gevolg! Daarom was dit vreemde vuur. Hulle het God op 'n ander wyse vereer as wat Hy in sy Woord beveel het. En so groot was die toorn van die Here oor hierdie eiewillige godsdiens dat daar vuur van sy aangesig af uitgegaan het wat Nadab en Abihu verteer het.
Vir hierdie geskiedenis kan ons nog duideliker merk wat die aard en karakter van eiewillige godsdiens is. Hieruit blyk dat die mense wat dit beoefen, bekend is met God se Woord as rigsnoer vir die lewe en hulle wil ook nog daaraan vashou, maar dan net sover dit nie in botsing met die eie gedagtes en begeertes kom nie.
By sulke mense, soos by Nadab en Abihu, is van openlike goddeloosheid wat van God en sy diens niks wil weet nie, geen sprake nie. Uiterlik is daar nogal heelwat Christelike vertoon. Maar as dit van hulle geëis word om te alle tye te doen wat God sê, dan is daar baie verskonings. Dan doen elkeen liefs wat reg is in sy eie oë en nie wat reg is in die oë van die Here nie.
Eiewillige godsdiens is uiteindelik ’n godsdiens waarin daar vir Christus geen plek is nie, want by Christus vind ons presies die teendeel van wat ons vind by die wat hulle aan hierdie sonde skuldig maak. Christus het die gebooie van sy Vader tot in die fynste besonderhede onderhou. Self het Hy die verklaar dat dit sy spyse is om die wil te doen van sy Vader wat in die hemele is (Joh.4:34).
En nou word Christus hier nie maar net as voorbeeld van getroue gehoorsaamheid aan die Vader aan ons voorgehou nie. Nee, deur die geloof moet ons aan Christus verbonde wees soos die ranke aan die wynstok sodat dieselfde Gees en derhalwe dieselfde gesindheid wat daar in Hom was, ook in ons kan wees. Dan sal dit inderdaad ons begeerte wees om God op geen ander wyse te vereer as wat Hy in sy Woord beveel nie.
Dan sal ons ook waarlik van harte kan sê.
Net om U wil te doen soos in u Boek
- die wonderskrif wat nooit vergaan –
dit klaar van my geteken staan -
dit wil ek, Heer, van ganse harte soek.
_________________________________
[1] Opmerking deur S. Le Cornu: Die negatiewe formulering van hierdie frase soos dit in ons belydenis by v/a 96 gevind word, stel die kontras tussen eiewillige en ware godsdiens nog sterker (1982): “... en Hom op geen ander manier vereer as wat Hy in sy Woord beveel het nie.” Die oorspronklike Duits gee die begronding vir hierdie belangrike aspek (1563): “... noch auff irgend eine andere weise ...”; die Latyn (1563): “... néve ulla alia ratione eum colamus ...”; die Nederlands (1611): “... noch op gheen ander wijse vereeren ...”; (Oberholzer, J.P. 1986. Die Heidelbergse Kategismus in vier teksuitgawes, met inleiding en teksvergelyking. Pretoria, Kital: p.132).
Die Duitse bywoord/adjektief “irgend”, dui op “... intensifying indefiniteness of following pronoun or pronominal comparitive/compound ...” (Cassell’s German Dictionary, 1980: p.328), d.w.s. dit wys op (a) die onbeperktheid van dit wat volg, en (b) wat na hierdie woord volg word verder of nog meer versterk en beklemtoon as dit wat voorafgegaan het. Daarom kan antwoord 96 met die laasgenoemde opmerking as motivering, as volg geparafraseer word ten einde die bedoeling nog duideliker na vore te bring: “Nie net mag ons die heilige God van hemel en aarde op geen enkele manier probeer afbeeld nie, maar soveel te meer mag ons op géén ander manier Hom probeer vereer en aanbid, as wat Hy ons in sy heilige Woord beveel het nie !” Die tweede deel, positief geformuleer: “Ons mag God alleen vereer en aanbid soos Hy in sy Woord presies beveel het.”
SONDAG 35: Ursinus se verklaring van die tweede gebod
SONDAG 35: Ursinus se verklaring van die tweede gebod
[Vertaal in Afrikaans deur S. Le Cornu vanuit “HET SCHATBOEK der verklaringen van de Heidelbergse Catechismus. Uit de Latijnse lessen ZACHARIAS URSINUS.[1] Opgemaakt door David Pareus. Vertaald Deur Festus Hommius. Vervolgens overzien door Johannes Spiljardus en Joan van den Honert. Nu in het hedendaags Nederlands herschreven en van een inleiding voorzien door ds. J. van der Haar. Deel 2: Zondag 25t/m 52. Houten: Den Hartog. Derde druk, 1997 (1980). Nota: Hierdie is ‘n vertaling van die eerste deel van Ursinus se behandeling van v/a 96, p.268-272.]
Inleiding deur S. Le Cornu
Die regulerende beginsel van die Erediens/Aanbidding (RBE) leer dat ons God “op geen ander manier (moet) vereer as wat Hy in sy Woord beveel het nie” (HK, v/a 96). Hierdie beginsel word dan ook eksplisiet en implisiet in ons gereformeerde belydenis gevind, o.a. NGB artikel 7; artikel 32; 34, 35 en vraag en antwoord 91 en 96 van die HK.[2]
Tydens ‘n lesing gehou by die 2001-International Conference of Reformed Churches (ICRC), stel ds. GI Williamson dit dat die RBE:
"... nog nooit êrens helderder uitgedruk is as in die Heidelbergse Kategismus nie: ‘Ons mag God op geen enkele manier afbeeld nie, en Hom op geen manier vereer as wat Hy in sy Woord beveel het nie.’ … Ursinus … het dit as volg verduidelik: ‘Die doel en die rede vir hierdie gebod is dat die ware God … vereer moet word op die manier … wat Hom behaag, en nie deur ‘n erediens volgens die verbeelding en gedagtes van die mens nie … (en) dat die erediens van God soos dit voorgeskryf is, suiwer en onvermeng bewaar moet bly.’ Of sommer kortweg: ‘Om God waarlik te vereer, beteken om Hom te dien op die manier wat Hy self voorgeskryf het ...’ "
Gijsbert Voetius, ‘n afgevaardigde na die Sinode van Dordt (1618/19), beantwoord in sy kommentaar op die Heidelbergse Kategismus aangaande die tweede gebod (Sondag 35), met verwysing na Deut.4:2; 12:32; Matt.15:9; Kol.2:21-23, die vraag hoe die tweede gebod verbreek word, as volg:
"Wanneer men hem door beelden wil eeren ende dienen, ofte wanneer men hem wil dienen op soodanige wijse, die daer directelick tegen Godts woort strijt, ofte die buyten Gods woort is, gefondeert op instellingen van menschen, of op ons eygen goetduncken; gelijck geschiet onder die van’t Pausdom door hare ceremonien ende menschlicke traditien."[3]
Dit is daarom vreemd as sommiges nogsteeds dit probeer voorstel asof die regulerende beginsel slegs ‘n presbiteriaanse/puriteinse beginsel is,[4] en dus nie ook ‘n beginsel is wat uit die kontinentale gereformeerde wêreld gegroei het nie, d.w.s. uit die kerke van die Drie Formuliere van Eenheid nie.[5]
Hierdie ongeldige bewering is egter niks nuuts nie. Die bekende Anglikaanse teoloog en skrywer, J.I. Packer, skryf: “The idea that direct biblical warrant, in the form of precept or precedent, is required to sanction every item included in the public worship of God was in fact a Puritan innovation, which crystallised out in the course of the prolonged debates that followed the Elizabethan settlement.”[6]
Derek Thomas antwoord die aanklag as volg:
"Om soos Packer te suggereer dat die regulerende beginsel ‘n “Puriteinse nuwigheid” van die ‘Elizabethan settlement’ is, is heeltemal vals. Calvyn het in ‘n aanhangsel tot sy Formulier vir die bediening van die Doop, vir gebruik in die kerk van Geneva, soos volg geskryf:
'Ons weet dat op ander plekke daar baie seremonies is wat baie oud is, maar omdat hul uit eie plesier uitgedink is ... is dit onbelangrik, omdat dit uitgedink is sonder die gesag van God se Woord; en omdat, aan die anderkant, soveel bygelowe daaruit ontstaan het, dat ons geensins daarin getwyfel het om dit af te skaf nie, sodat daar niks is wat die mense keer om direk na Christus te gaan nie. Eerstens, wat nie beveel is nie is ons nie vry om te kies nie. Tweedens, niks wat nie dien tot opbou nie moet in die Kerk ontvang word nie.' "[7]
Prof. David J. Engelsma, nadat hy die regulerende beginsel verantwoord het in die lyn van die kontinentale gereformeerde tradisie, skryf as volg:
"In hul verdediging van die regulerende beginsel het beide Ursinus en Voetius (nie puriteine of presbiteriane nie – SLC) hulself as getroue dissipels van Johannes Calvyn bewys, wat die derde verteenwoordiger is van die Gereformeerde tradisie. Ek verbaas my oor die vermetelheid, of onkunde van Gereformeerde teoloë en predikante vandag wat die regulerende beginsel laat vaar en Gereformeerde aanbidding oopmaak vir eiewillige, willekeurige en grillerige seremonies wat progressiewe aanbidding karakteriseer. Of hulle weet nie, of hul gee nie om dat Calvyn die regulerende beginsel geleer het nie. Of hul weet dit nie, of hul gee nie om dat Calvyn daarop aangedring het dat die regulerende beginsel ‘n noodsaaklikheid vir die ware Gereformeerde godsdiens is nie, want hy het die verwerping van die regulerende beginsel gesien as ‘n groot deel van die oorsaak vir die Rooms Katolieke bygeloof en afgodery." [8]
Die doel van hierdie vertaling
Die doel van hierdie vertaling van ‘n gedeelte van Ursinus se verklaring van v/a 96, is om te sien of daar enige gronde is vir ds. Williamson se stelling dat die regulrende beginsel van die erediens (RBE) gegrondves is in die belydenis van v/a 96.[9] Dit is ‘n gegewe dat ons kontinentale gereformeerde tradisie en kerkgeskiedenis nie die term ‘regulerende beginsel van die erediens’ gebruik het nie, maar dit inhoud en saak, ‘Om die HERE te dien soos Hy beveel’ is en was nog altyd daar. Daar is wel verskil onder gereformeerdes oor die spesifieke toepassing van die RBE, maar die beginsel is stewig begrond in die Skrifte en die gereformeerde belydenis. Kom ons kyk wat Ursinus self sê oor vraag en antwoord 96 en die erediens aan die HERE:
_________________________________
SONDAG 35: Verklaring van die tweede gebod
Dat die ware God van Israel door ons reg geken, gevrees, bemin en met godsdienstige eer gedien moet word, is in die eerste gebod voorgestel, en in die vorige Sondagsafdeling verklaar.
Hoe hierdie enige God gedien moet word, of op watter manier hierdie diens Hom bewys moet word, word vervolgens voorgeskrywe in die tweede gebod, naamlik nie deur beelde, of deur ‘n menslik-uitgedinkte godsdiens nie, maar soos Hyself in Sy Woord ons beveel het.
Daardie gebod word verklaar in hierdie Sondagafdeling, waarin voorgestel word:
1. Die verk1aring, in Vraag 96.
2. Enkele besware tot nadere verklaring beantwoord, in die Vrae 97 en 98.
DIE TWEEDE GEBOD
Exodus 20: 4-6 en Deuteronomium 5: 8-10
Jy mag vir jou geen gesnede beeld of enige gelykenis maak van wat bo in die hemel is, of van wat onder op die aarde is, of van wat in die waters onder die aarde is nie. Jy mag jou voor hulle nie neerbuig en hulle nie dien nie; want Ek, die Here jou God, is ’n jaloerse God wat die misdaad van die vaders besoek aan die kinders, aan die derde en aan die vierde geslag van die wat My haat; en Ek bewys barmhartigheid aan duisende van die wat My liefhet en my gebooie onderhou.
Vraag 96: Wat eis God in die tweede gebod ?
Antwoord: Ons mag God op geen enkele manier afbeeld nie a) en Hom op geen ander manier vereer as wat Hy in sy Woord beveel het nie b).
a) Deut. 4: 15-29, Jes. 40: 18-25, Rom. 1 : 23-25, Hand. 17 : 29. b) 1 Sam. 15 : 23, Deut. 12 : 30-32, Matth. 15 : 9.
Verklaring van Vraag 96
Bastingius. In die eerste gebod is verklaar, dat ons alleen die enige God mag liefhê, eer en dien, naamlik Hy wat Homself aan Sy Kerk in Sy Woord geopenbaar het. Maar hoe hierdie God deur ons gedien en ge-eer wil word, word hier met goeie onderskeiding in die tweede gebod onderwys, te wete nie deur beelde of enige vorm, maar alleen op so ‘n manier soos Hyself in Sy Woord uitdruk en voorskryf, om Sy diens daarvolgens in te rig.
In die tweede gebod is twee sake begrepe: Die gebod se1f, en ‘n vermaning en aansporing tot gehoorsaamheid. Oor die gebod sal ons eerste spreek, en daarna oor die bygevoegde vermaning.
Die doel waartoe die gebod gegee is, is: Sodat ons die ware God, wat in die eerste gebod aangebied word, dat ‘n mens Hom alleen sa1 dien …., reg gedien word; of dat die ware en wettige wettige godsdiens suiwer en onvervals gehandhaaf en deur geen bygelowige dienste enigsins ontheilig sal word nie.
Daarom wordt hier alle eiewillige, d.w.s. versinde diens van God verbied, en die ware godsdiens gebied, wat uit alle uiterlike en innerlike werke bestaan, soos God dit gebied het, en wat gedoen word uit ‘n opregte geloof, in die sekerheid dat die persoon en die werk God behaag ter wille van die Middelaar; voornamelik met die bedoeling, dat God ge-eer en ons hierdeur een reël van die ware godsdiens voorgeskrewe word, dat ons nie alleen die skepsels of bee1de vir geen God hou nie, maar dat ons ook selfs die waaragtige God nog by, of deur beelde, nog op enige andere manier dien, as wat Hy beveel het.
En dat ons die godsdiens wat Hy ingestel het, met alle vlyt en ywer waamemen, en dit onvervals bewaar. En hiertoe behoort die sewende reël: Dat wanneer die vernaamste soort genoem word, ook alle ander bedoel word, wat daarmee enige verwantskap besit. Want as God hier een van die vernaamste en mees bekende soorte van ongeoorloofde godsdienste verbied, naamlik die diens deur die beelde, dan sluit Hy die andere nie uit nie, maar noem alleen dit, omdat dit die allergrofste is, en ‘n teëlaarde is van alle andere, wat Hy daarom ook meteens verbied, omdat daarin dieselfde rede tot ‘verbieding’ aanwesig is, naamlik afgodery.
Daarom word alle godsdiens wat nie deur God self ingestel is nie, maar deur mense uitgedink is, deur hierdie grofste soort met name te verbied, en word ons ook tewens ‘n reël gegee, dat ons ons heilig en eerbiedig moet hou binne die perke, wat ons deur God “voorgesteld zijn”, ja dat ons nie die minste moet af- of toedoen van en aan die diens, wat deur God ingestel is nie; “hetgeen” ons ook op andere plekke in die Skrif “overal” beveel word, soos onder andere in:
[1] Ursinus, Zacharias (1534–1583). German reformer and theologian. A reforming theologian, Ursinus was born at Breslau in 1534 and studied at Wittenberg from 1550 to 1557. He then moved to Geneva for further study and from there took a teaching post in his native city of Breslau. His doctrine of the Lord’s Supper led to his dismissal from Breslau in 1559. But in 1561, thanks to his mentor Peter Martyr Vermigli, he received an invitation from Elector Frederick III to come to Heidelberg as director of the theological academy. It was at Heidelberg that with Caspar Olevianus he made his most notable contribution to church life by drafting the Heidelberg Catechism (1563). He also undertook the defense of the Catechism against Lutheran objections. From 1562 he added the professorship of dogmatics to his administrative duties and also prepared a new liturgy. Zanchius relieved him of the burden of teaching in 1568, but Ursinus became involved in a difficult struggle to bring in a new discipline on the Genevan model (1570). The death of the elector in 1577 opened the way for Lutheran influences; Ursinus, with Zanchius, moved to Neustadt in 1578 and spent his last years there. In addition to his work on the Catechism, he also wrote an important treatise on the Lutheran Book of Concord and did much to promote Peter Martyr’s Loci.- G.Bromiley (in: Douglas, J. D., Comfort, Philip W. & Mitchell, Donald, Editors, Who’s Who in Christian History, Wheaton, Illinois: Tyndale House Publishers, Inc. 1992).
[2] Sien ook die Skotse Konfessie (1560); Franse Konfessie (1561) en die Westminster Konfessie (1643-48).
[3] Voetius’ Catechisatie over den Heidelbergschen Catechismus (Rotterdam: Gebroeders Huge, [1662] 1891), p.783.
[4] Sien die blad: Waarheid en Dwaling, Maart 2004, p.9,10 en die e-pos bespreking op die Calvyn poslys (Sept./Okt 2005).
[5] Sien die volgende Esra Verslae, wat artikels bevat wat die teendeel bewys: nrs.41 (Die Psalms); nr.42 (Anno Domini); nr.45 (Feesdae); nr.49 (Reformatio Ecclesiae); nr.54 (1859?); nr.55 (Ons gedrag in die huis van God).
[6] Aangehaal deur Derek W.H. Thomas, The Regulative Principle: Responding to Recent Criticism, in: P.H. Ryken (red.), Give Praise to God: A Vision for Reforming Worship (Phillipsburg, NJ: P&R Publishing), p.82.
[7] “First, whatever is not commanded we are not free to choose. Secondly,nothing which does not tend to edification ought to be received into the Church,” ibid., p.82. Laasgenoeme frase van Calvyn, “niks wat nie dien tot opbou nie moet in die Kerk ontvang word nie’, word gevind in ons belydenis by NGB artikel 32: “Ons aanvaar derhalwe slegs wat kan dien om eendrag en eenheid te bewaar en te bevorder en om alles in gehoorsaamheid aan God te onderhou.”
[8] Ibid., p.10.
[9] Sien ook die werkstuk van ds. Wes Bredenhof, wat deeglik uitwys dat die regulerende beginsel begrond is in NGB artikel 7 oor die genoegsaamheid van die Skrif: “Die hele wyse waarop God deur ons gedien moet word”. Verkrygbaar by Esra Boeke.
[Vertaal in Afrikaans deur S. Le Cornu vanuit “HET SCHATBOEK der verklaringen van de Heidelbergse Catechismus. Uit de Latijnse lessen ZACHARIAS URSINUS.[1] Opgemaakt door David Pareus. Vertaald Deur Festus Hommius. Vervolgens overzien door Johannes Spiljardus en Joan van den Honert. Nu in het hedendaags Nederlands herschreven en van een inleiding voorzien door ds. J. van der Haar. Deel 2: Zondag 25t/m 52. Houten: Den Hartog. Derde druk, 1997 (1980). Nota: Hierdie is ‘n vertaling van die eerste deel van Ursinus se behandeling van v/a 96, p.268-272.]
Inleiding deur S. Le Cornu
Die regulerende beginsel van die Erediens/Aanbidding (RBE) leer dat ons God “op geen ander manier (moet) vereer as wat Hy in sy Woord beveel het nie” (HK, v/a 96). Hierdie beginsel word dan ook eksplisiet en implisiet in ons gereformeerde belydenis gevind, o.a. NGB artikel 7; artikel 32; 34, 35 en vraag en antwoord 91 en 96 van die HK.[2]
Tydens ‘n lesing gehou by die 2001-International Conference of Reformed Churches (ICRC), stel ds. GI Williamson dit dat die RBE:
"... nog nooit êrens helderder uitgedruk is as in die Heidelbergse Kategismus nie: ‘Ons mag God op geen enkele manier afbeeld nie, en Hom op geen manier vereer as wat Hy in sy Woord beveel het nie.’ … Ursinus … het dit as volg verduidelik: ‘Die doel en die rede vir hierdie gebod is dat die ware God … vereer moet word op die manier … wat Hom behaag, en nie deur ‘n erediens volgens die verbeelding en gedagtes van die mens nie … (en) dat die erediens van God soos dit voorgeskryf is, suiwer en onvermeng bewaar moet bly.’ Of sommer kortweg: ‘Om God waarlik te vereer, beteken om Hom te dien op die manier wat Hy self voorgeskryf het ...’ "
Gijsbert Voetius, ‘n afgevaardigde na die Sinode van Dordt (1618/19), beantwoord in sy kommentaar op die Heidelbergse Kategismus aangaande die tweede gebod (Sondag 35), met verwysing na Deut.4:2; 12:32; Matt.15:9; Kol.2:21-23, die vraag hoe die tweede gebod verbreek word, as volg:
"Wanneer men hem door beelden wil eeren ende dienen, ofte wanneer men hem wil dienen op soodanige wijse, die daer directelick tegen Godts woort strijt, ofte die buyten Gods woort is, gefondeert op instellingen van menschen, of op ons eygen goetduncken; gelijck geschiet onder die van’t Pausdom door hare ceremonien ende menschlicke traditien."[3]
Dit is daarom vreemd as sommiges nogsteeds dit probeer voorstel asof die regulerende beginsel slegs ‘n presbiteriaanse/puriteinse beginsel is,[4] en dus nie ook ‘n beginsel is wat uit die kontinentale gereformeerde wêreld gegroei het nie, d.w.s. uit die kerke van die Drie Formuliere van Eenheid nie.[5]
Hierdie ongeldige bewering is egter niks nuuts nie. Die bekende Anglikaanse teoloog en skrywer, J.I. Packer, skryf: “The idea that direct biblical warrant, in the form of precept or precedent, is required to sanction every item included in the public worship of God was in fact a Puritan innovation, which crystallised out in the course of the prolonged debates that followed the Elizabethan settlement.”[6]
Derek Thomas antwoord die aanklag as volg:
"Om soos Packer te suggereer dat die regulerende beginsel ‘n “Puriteinse nuwigheid” van die ‘Elizabethan settlement’ is, is heeltemal vals. Calvyn het in ‘n aanhangsel tot sy Formulier vir die bediening van die Doop, vir gebruik in die kerk van Geneva, soos volg geskryf:
'Ons weet dat op ander plekke daar baie seremonies is wat baie oud is, maar omdat hul uit eie plesier uitgedink is ... is dit onbelangrik, omdat dit uitgedink is sonder die gesag van God se Woord; en omdat, aan die anderkant, soveel bygelowe daaruit ontstaan het, dat ons geensins daarin getwyfel het om dit af te skaf nie, sodat daar niks is wat die mense keer om direk na Christus te gaan nie. Eerstens, wat nie beveel is nie is ons nie vry om te kies nie. Tweedens, niks wat nie dien tot opbou nie moet in die Kerk ontvang word nie.' "[7]
Prof. David J. Engelsma, nadat hy die regulerende beginsel verantwoord het in die lyn van die kontinentale gereformeerde tradisie, skryf as volg:
"In hul verdediging van die regulerende beginsel het beide Ursinus en Voetius (nie puriteine of presbiteriane nie – SLC) hulself as getroue dissipels van Johannes Calvyn bewys, wat die derde verteenwoordiger is van die Gereformeerde tradisie. Ek verbaas my oor die vermetelheid, of onkunde van Gereformeerde teoloë en predikante vandag wat die regulerende beginsel laat vaar en Gereformeerde aanbidding oopmaak vir eiewillige, willekeurige en grillerige seremonies wat progressiewe aanbidding karakteriseer. Of hulle weet nie, of hul gee nie om dat Calvyn die regulerende beginsel geleer het nie. Of hul weet dit nie, of hul gee nie om dat Calvyn daarop aangedring het dat die regulerende beginsel ‘n noodsaaklikheid vir die ware Gereformeerde godsdiens is nie, want hy het die verwerping van die regulerende beginsel gesien as ‘n groot deel van die oorsaak vir die Rooms Katolieke bygeloof en afgodery." [8]
Die doel van hierdie vertaling
Die doel van hierdie vertaling van ‘n gedeelte van Ursinus se verklaring van v/a 96, is om te sien of daar enige gronde is vir ds. Williamson se stelling dat die regulrende beginsel van die erediens (RBE) gegrondves is in die belydenis van v/a 96.[9] Dit is ‘n gegewe dat ons kontinentale gereformeerde tradisie en kerkgeskiedenis nie die term ‘regulerende beginsel van die erediens’ gebruik het nie, maar dit inhoud en saak, ‘Om die HERE te dien soos Hy beveel’ is en was nog altyd daar. Daar is wel verskil onder gereformeerdes oor die spesifieke toepassing van die RBE, maar die beginsel is stewig begrond in die Skrifte en die gereformeerde belydenis. Kom ons kyk wat Ursinus self sê oor vraag en antwoord 96 en die erediens aan die HERE:
_________________________________
SONDAG 35: Verklaring van die tweede gebod
Dat die ware God van Israel door ons reg geken, gevrees, bemin en met godsdienstige eer gedien moet word, is in die eerste gebod voorgestel, en in die vorige Sondagsafdeling verklaar.
Hoe hierdie enige God gedien moet word, of op watter manier hierdie diens Hom bewys moet word, word vervolgens voorgeskrywe in die tweede gebod, naamlik nie deur beelde, of deur ‘n menslik-uitgedinkte godsdiens nie, maar soos Hyself in Sy Woord ons beveel het.
Daardie gebod word verklaar in hierdie Sondagafdeling, waarin voorgestel word:
1. Die verk1aring, in Vraag 96.
2. Enkele besware tot nadere verklaring beantwoord, in die Vrae 97 en 98.
DIE TWEEDE GEBOD
Exodus 20: 4-6 en Deuteronomium 5: 8-10
Jy mag vir jou geen gesnede beeld of enige gelykenis maak van wat bo in die hemel is, of van wat onder op die aarde is, of van wat in die waters onder die aarde is nie. Jy mag jou voor hulle nie neerbuig en hulle nie dien nie; want Ek, die Here jou God, is ’n jaloerse God wat die misdaad van die vaders besoek aan die kinders, aan die derde en aan die vierde geslag van die wat My haat; en Ek bewys barmhartigheid aan duisende van die wat My liefhet en my gebooie onderhou.
Vraag 96: Wat eis God in die tweede gebod ?
Antwoord: Ons mag God op geen enkele manier afbeeld nie a) en Hom op geen ander manier vereer as wat Hy in sy Woord beveel het nie b).
a) Deut. 4: 15-29, Jes. 40: 18-25, Rom. 1 : 23-25, Hand. 17 : 29. b) 1 Sam. 15 : 23, Deut. 12 : 30-32, Matth. 15 : 9.
Verklaring van Vraag 96
Bastingius. In die eerste gebod is verklaar, dat ons alleen die enige God mag liefhê, eer en dien, naamlik Hy wat Homself aan Sy Kerk in Sy Woord geopenbaar het. Maar hoe hierdie God deur ons gedien en ge-eer wil word, word hier met goeie onderskeiding in die tweede gebod onderwys, te wete nie deur beelde of enige vorm, maar alleen op so ‘n manier soos Hyself in Sy Woord uitdruk en voorskryf, om Sy diens daarvolgens in te rig.
In die tweede gebod is twee sake begrepe: Die gebod se1f, en ‘n vermaning en aansporing tot gehoorsaamheid. Oor die gebod sal ons eerste spreek, en daarna oor die bygevoegde vermaning.
Die doel waartoe die gebod gegee is, is: Sodat ons die ware God, wat in die eerste gebod aangebied word, dat ‘n mens Hom alleen sa1 dien …., reg gedien word; of dat die ware en wettige wettige godsdiens suiwer en onvervals gehandhaaf en deur geen bygelowige dienste enigsins ontheilig sal word nie.
Daarom wordt hier alle eiewillige, d.w.s. versinde diens van God verbied, en die ware godsdiens gebied, wat uit alle uiterlike en innerlike werke bestaan, soos God dit gebied het, en wat gedoen word uit ‘n opregte geloof, in die sekerheid dat die persoon en die werk God behaag ter wille van die Middelaar; voornamelik met die bedoeling, dat God ge-eer en ons hierdeur een reël van die ware godsdiens voorgeskrewe word, dat ons nie alleen die skepsels of bee1de vir geen God hou nie, maar dat ons ook selfs die waaragtige God nog by, of deur beelde, nog op enige andere manier dien, as wat Hy beveel het.
En dat ons die godsdiens wat Hy ingestel het, met alle vlyt en ywer waamemen, en dit onvervals bewaar. En hiertoe behoort die sewende reël: Dat wanneer die vernaamste soort genoem word, ook alle ander bedoel word, wat daarmee enige verwantskap besit. Want as God hier een van die vernaamste en mees bekende soorte van ongeoorloofde godsdienste verbied, naamlik die diens deur die beelde, dan sluit Hy die andere nie uit nie, maar noem alleen dit, omdat dit die allergrofste is, en ‘n teëlaarde is van alle andere, wat Hy daarom ook meteens verbied, omdat daarin dieselfde rede tot ‘verbieding’ aanwesig is, naamlik afgodery.
Daarom word alle godsdiens wat nie deur God self ingestel is nie, maar deur mense uitgedink is, deur hierdie grofste soort met name te verbied, en word ons ook tewens ‘n reël gegee, dat ons ons heilig en eerbiedig moet hou binne die perke, wat ons deur God “voorgesteld zijn”, ja dat ons nie die minste moet af- of toedoen van en aan die diens, wat deur God ingestel is nie; “hetgeen” ons ook op andere plekke in die Skrif “overal” beveel word, soos onder andere in:
- Deut. 4 : 4 en 12 : 32: "Julle mag by die woord wat ek julle beveel, niks byvoeg nie, en julle mag daar niks van weglaat nie; sodat julle die gebooie van die Here julle God mag onderhou, wat ek julle beveel.”;
- Spr. 30 : 6: "Voeg by sy woorde niks by nie, sodat Hy van jou nie rekenskap vorder en jy as ’n leuenaar openbaar word nie.”
(Bastingius. Tot hierdie doel het God onder die Ou Testament die ganse Levitiese diens, met alle offerande en andere seremonies so naarstiglik vir Sy volk voorgeskrewe en ingeprent, sodat sy geen rede sou hê om iets vreemds of nut te versin nie. Dit moet ons ook onder die Nuwe Testament volgens hierdie wet bedink, en ons alleen aan Gods Woord hou, sodat ons die ware godsdiens en die regte gebruik van die sakramente leer. Dit betuig Christus in Matth. 15 : 9 op grond van Jes. 29 : 13: ""Maar tevergeefs vereer hulle My deur leringe te leer wat gebooie van mense is," en in Johs. 4 : 24: "God is Gees; en die wat Hom aanbid, moet in gees en waarheid aanbid".)
Vertalingsnota: Ursinus spreek dan in ‘n paragraaf die beswaar aan dat die eerste twee gebooie eintlik een gebod is, soos Rome dit het. In sy antwoord skryf hy dan verder:
… Ook is dit nie waar dat in die 1e en 2e gebod dieselfde sonde verbied word nie. Want hoewel dit in die algemeen dieselfde sonde is, n.l. afgodery, wat in beide (gebooie) verbied word, tog word in die 2e gebod een andere vorm of soort van afgodery verbied, as in die 1e, soos al vroeër bewys is. Intussen “dient” mens tog daarop te let, dat hierdie gebooie so met mekaar saamhang, dat die 2e nie oortree kan word, of die 1e word dan ook oortree.
Want as God anders gedien word as wat Hy gedien wil word, dan word daar ‘n ander wil van God versin/uitgedink, en derhalwe ook een andere god. Daarom word God dan nie gedien nie, maar ‘n afgod, ‘n produk van mense se “hersenen,” die men denkt zo gesteld te zijn.
Teen die opregte godsdiens en dus ook teen die tweede gebod stry (die volgende sake – SLC):
a) Afgoderij, wat ‘n versinde of bygelowige godsdiens is. Soos ons al eerder gesê het, is die afgodery twee-erlei.
Die een is ‘n growwe afgodery wanneer ‘n mens valse en versinde gode dien, wat in die eerste gebod verbied word, en ten dele ook in die derde gebod.
Die andere is ‘n meer subtiele afgodery, wanneer ‘n mens hom voordoen, asof hy die ware God wil dien, maar as ‘n mens dan dwaal in die manier van die diens, d.w.z. as mens God wil dien met ‘n werk, wat Hy nie gebied het nie.
Dit word eintlik in die 2e gebod verbied en heet eiewillige godsdiens of superstitie, as mens by God se gebooie nog menslike instellinge voeg. Daarom word hul superstieuse of bygelowige mense genoem, wat die diens van God met hul versinsels vervals.
Dit word orals in die Skrif verbied:
- Jes. 29 : 12 en Matth. 15 : 9: "Maar tevergeefs vereer hulle My deur leringe te leer wat gebooie van mense is."
- Kol. 2 : 8: “Pas op dat niemand julle as ’n buit wegvoer deur die wysbegeerte en nietige misleiding nie, volgens die oorlewering van die mense, volgens die eerste beginsels van die wêreld en nie volgens Christus nie.”
- en vers 16: "Laat niemand julle dan oordeel in spys of in drank of met betrekking tot ’n fees of nuwemaan of sabbat nie,”
- en vers 22ev.: "almal dinge wat deur die gebruik bestem is om te vergaan—volgens die gebooie en leringe van mense, wat, alhoewel dit ’n skyn van wysheid het, in eiesinnige godsdiens en nederigheid en in gestrengheid teen die liggaam, geen waarde het nie, maar strek tot versadiging van die vlees.".
b) Huigelary
Dit is ‘n veinsery van die opregte godsaligheid en diens van God, deur die uiterlike werke te doen, wat deur God gebied is; deugde en seremonies, sonder ‘n ware geloof, bekering en innerlike gehoorsaamheid, Jes. 29 : 13ev.:
"Omdat hierdie volk nader kom met hulle mond en My eer met hulle lippe, terwyl hulle hul hart ver van My hou, sodat hulle vrees vir My ’n aangeleerde mensegebod is, daarom sal Ek voortgaan om wonderlik te handel met hierdie volk, wonderlik en wonderbaar", ens.
Sien hoe hierdie huigelary gevoeg word by die gebooie van mense, as daaronder inbegrepe.
c) Goddeloosheid
Dit is ‘n veragting of moedwillige verwaarlosing (nalating) van die religie in sy geheel en van die uiterlike en innerlike godsdiens of ‘n deel daarvan. En daarom stryd hierdie sonde nie alleen teen die tweede gebod, maar ook teen die diens van die hele 1e Tafel.
Beswaar:
Ten gunste van de verdediging van die superstitie of eiewillige godsdiens (word die volgende argument aangevoer – SLC): “Die tekste uit die Skrif, wat kort tevore teen die eiewillige godsdiens ingebring is, soos Jes. 29 : 13, Matth. 15 : 9, Kol. 2, die verse 8, 22 en 23, en wat elders aangehaal is, soos Ez. 20: 18, Deut. 12: 8, Gal. 5 : 1, ens., spreek alleen van die seremonies van die wet van Moses en van goddelose gebooie van mense. Daarom moet die andere menselike gebooie, wat deur die Gemeente of Opsieners daarvan ingestel word - as dit niks gebied wat met God se Woord in stryd is – nie veroordee1 word met die naam van eiewillige dienste nie, maar dan is dit diens van God.”
Antwoord:
Dit is nie waar dat in hierdie plekke alleen gespreek word van die seremonies van Moses se wet of goddelose gebooie van mense nie. Want die verklaring wat by die tekste gemaak is, wys aan, dat ook alle andere menslike wette verwerp word, wat iets gebied om God te dien, wat deur God Self nie gebied is nie,[10] hoewel dit een saak is, wat op sigself deur God nie verbied is en daarom nie goddeloos is nie. Want op die manier verwerp Christus die instelling van die Jode, wat in sigself nie goddeloos was, insake die was van hande, omdat hul meen God daarmee te dien, Matth. 15 : 11: "Nie wat in die mond ingaan, maak die mens onrein nie; maar wat uit die mond uitgaan, dit maak die mens onrein.”
Sodanig is ook die ongehude staat, die onderskeid in spyse en dae, waaroor Paulus spreek en wat hy, terwyl hul as noodsaaklik opdring word, "leringe van duiwels” noem (1 Tim. 4 : 1 en 3), van watter dinge hy tog op ander plekke leer, dat dit die godsaliges wel geoorloof is, soos in Rom. 14 : 6, 1 Kor. 9 en 10 : 25v.
Daarom is dit ook duidelik, dat deur sulke en dergelike tekste uit die Skrif ook alle middelmatige werke verbied word, n.l. sulke werke, die deur God nog verbied nog gebied word, wanneer dit maar gebied word en gedoen word as ‘n diens van God, d.w.s. sodat God deur die doen daarvan ge-eer word en deur die nalating daarvan onteer sou word.
En die middelmatige dinge moet van die diens van God onderskei word, veral om drie redes:
1. Omdat ‘n andere versinde godsdiens beteken: een andere wil van God en daarom ook ‘n andere god versin. Daarom word dié wat dit doen, soos vroeër ‘n Aaron en Jerobeam, ewe goed van afgodery beskuldig, as hulle wat inderdaad een andere god dien as die HERE, wat Homself in die Kerk geopenbaar het (Ex. 32 : 58, 21 en 25; 1 Kon. 12 : 30 en 33, en id. 13 : 33v.).
2. Omdat wanneer die diens so deur elkeen vermeng word, ook God met de afgode vermeng word, dat Hy dan ge-eer word met diens wat deur mense uitgedink is.
3. Omdat daar in Rom. 14 : 23 staan: "Alles wat nie uit die geloof is nie, is sonde". En wie iets doen om God te dien en nie weet of God wel op daardie manier ge-eer wil word nie, handel nie uit die geloof nie, aangesien hy nie weet of die werk God behaag nie, ja dan nee, ja, selfs God verag, omdat hy durf doen wat Hom mishaag.
- Spr. 30 : 6: "Voeg by sy woorde niks by nie, sodat Hy van jou nie rekenskap vorder en jy as ’n leuenaar openbaar word nie.”
(Bastingius. Tot hierdie doel het God onder die Ou Testament die ganse Levitiese diens, met alle offerande en andere seremonies so naarstiglik vir Sy volk voorgeskrewe en ingeprent, sodat sy geen rede sou hê om iets vreemds of nut te versin nie. Dit moet ons ook onder die Nuwe Testament volgens hierdie wet bedink, en ons alleen aan Gods Woord hou, sodat ons die ware godsdiens en die regte gebruik van die sakramente leer. Dit betuig Christus in Matth. 15 : 9 op grond van Jes. 29 : 13: ""Maar tevergeefs vereer hulle My deur leringe te leer wat gebooie van mense is," en in Johs. 4 : 24: "God is Gees; en die wat Hom aanbid, moet in gees en waarheid aanbid".)
Vertalingsnota: Ursinus spreek dan in ‘n paragraaf die beswaar aan dat die eerste twee gebooie eintlik een gebod is, soos Rome dit het. In sy antwoord skryf hy dan verder:
… Ook is dit nie waar dat in die 1e en 2e gebod dieselfde sonde verbied word nie. Want hoewel dit in die algemeen dieselfde sonde is, n.l. afgodery, wat in beide (gebooie) verbied word, tog word in die 2e gebod een andere vorm of soort van afgodery verbied, as in die 1e, soos al vroeër bewys is. Intussen “dient” mens tog daarop te let, dat hierdie gebooie so met mekaar saamhang, dat die 2e nie oortree kan word, of die 1e word dan ook oortree.
Want as God anders gedien word as wat Hy gedien wil word, dan word daar ‘n ander wil van God versin/uitgedink, en derhalwe ook een andere god. Daarom word God dan nie gedien nie, maar ‘n afgod, ‘n produk van mense se “hersenen,” die men denkt zo gesteld te zijn.
Teen die opregte godsdiens en dus ook teen die tweede gebod stry (die volgende sake – SLC):
a) Afgoderij, wat ‘n versinde of bygelowige godsdiens is. Soos ons al eerder gesê het, is die afgodery twee-erlei.
Die een is ‘n growwe afgodery wanneer ‘n mens valse en versinde gode dien, wat in die eerste gebod verbied word, en ten dele ook in die derde gebod.
Die andere is ‘n meer subtiele afgodery, wanneer ‘n mens hom voordoen, asof hy die ware God wil dien, maar as ‘n mens dan dwaal in die manier van die diens, d.w.z. as mens God wil dien met ‘n werk, wat Hy nie gebied het nie.
Dit word eintlik in die 2e gebod verbied en heet eiewillige godsdiens of superstitie, as mens by God se gebooie nog menslike instellinge voeg. Daarom word hul superstieuse of bygelowige mense genoem, wat die diens van God met hul versinsels vervals.
Dit word orals in die Skrif verbied:
- Jes. 29 : 12 en Matth. 15 : 9: "Maar tevergeefs vereer hulle My deur leringe te leer wat gebooie van mense is."
- Kol. 2 : 8: “Pas op dat niemand julle as ’n buit wegvoer deur die wysbegeerte en nietige misleiding nie, volgens die oorlewering van die mense, volgens die eerste beginsels van die wêreld en nie volgens Christus nie.”
- en vers 16: "Laat niemand julle dan oordeel in spys of in drank of met betrekking tot ’n fees of nuwemaan of sabbat nie,”
- en vers 22ev.: "almal dinge wat deur die gebruik bestem is om te vergaan—volgens die gebooie en leringe van mense, wat, alhoewel dit ’n skyn van wysheid het, in eiesinnige godsdiens en nederigheid en in gestrengheid teen die liggaam, geen waarde het nie, maar strek tot versadiging van die vlees.".
b) Huigelary
Dit is ‘n veinsery van die opregte godsaligheid en diens van God, deur die uiterlike werke te doen, wat deur God gebied is; deugde en seremonies, sonder ‘n ware geloof, bekering en innerlike gehoorsaamheid, Jes. 29 : 13ev.:
"Omdat hierdie volk nader kom met hulle mond en My eer met hulle lippe, terwyl hulle hul hart ver van My hou, sodat hulle vrees vir My ’n aangeleerde mensegebod is, daarom sal Ek voortgaan om wonderlik te handel met hierdie volk, wonderlik en wonderbaar", ens.
Sien hoe hierdie huigelary gevoeg word by die gebooie van mense, as daaronder inbegrepe.
c) Goddeloosheid
Dit is ‘n veragting of moedwillige verwaarlosing (nalating) van die religie in sy geheel en van die uiterlike en innerlike godsdiens of ‘n deel daarvan. En daarom stryd hierdie sonde nie alleen teen die tweede gebod, maar ook teen die diens van die hele 1e Tafel.
Beswaar:
Ten gunste van de verdediging van die superstitie of eiewillige godsdiens (word die volgende argument aangevoer – SLC): “Die tekste uit die Skrif, wat kort tevore teen die eiewillige godsdiens ingebring is, soos Jes. 29 : 13, Matth. 15 : 9, Kol. 2, die verse 8, 22 en 23, en wat elders aangehaal is, soos Ez. 20: 18, Deut. 12: 8, Gal. 5 : 1, ens., spreek alleen van die seremonies van die wet van Moses en van goddelose gebooie van mense. Daarom moet die andere menselike gebooie, wat deur die Gemeente of Opsieners daarvan ingestel word - as dit niks gebied wat met God se Woord in stryd is – nie veroordee1 word met die naam van eiewillige dienste nie, maar dan is dit diens van God.”
Antwoord:
Dit is nie waar dat in hierdie plekke alleen gespreek word van die seremonies van Moses se wet of goddelose gebooie van mense nie. Want die verklaring wat by die tekste gemaak is, wys aan, dat ook alle andere menslike wette verwerp word, wat iets gebied om God te dien, wat deur God Self nie gebied is nie,[10] hoewel dit een saak is, wat op sigself deur God nie verbied is en daarom nie goddeloos is nie. Want op die manier verwerp Christus die instelling van die Jode, wat in sigself nie goddeloos was, insake die was van hande, omdat hul meen God daarmee te dien, Matth. 15 : 11: "Nie wat in die mond ingaan, maak die mens onrein nie; maar wat uit die mond uitgaan, dit maak die mens onrein.”
Sodanig is ook die ongehude staat, die onderskeid in spyse en dae, waaroor Paulus spreek en wat hy, terwyl hul as noodsaaklik opdring word, "leringe van duiwels” noem (1 Tim. 4 : 1 en 3), van watter dinge hy tog op ander plekke leer, dat dit die godsaliges wel geoorloof is, soos in Rom. 14 : 6, 1 Kor. 9 en 10 : 25v.
Daarom is dit ook duidelik, dat deur sulke en dergelike tekste uit die Skrif ook alle middelmatige werke verbied word, n.l. sulke werke, die deur God nog verbied nog gebied word, wanneer dit maar gebied word en gedoen word as ‘n diens van God, d.w.s. sodat God deur die doen daarvan ge-eer word en deur die nalating daarvan onteer sou word.
En die middelmatige dinge moet van die diens van God onderskei word, veral om drie redes:
1. Omdat ‘n andere versinde godsdiens beteken: een andere wil van God en daarom ook ‘n andere god versin. Daarom word dié wat dit doen, soos vroeër ‘n Aaron en Jerobeam, ewe goed van afgodery beskuldig, as hulle wat inderdaad een andere god dien as die HERE, wat Homself in die Kerk geopenbaar het (Ex. 32 : 58, 21 en 25; 1 Kon. 12 : 30 en 33, en id. 13 : 33v.).
2. Omdat wanneer die diens so deur elkeen vermeng word, ook God met de afgode vermeng word, dat Hy dan ge-eer word met diens wat deur mense uitgedink is.
3. Omdat daar in Rom. 14 : 23 staan: "Alles wat nie uit die geloof is nie, is sonde". En wie iets doen om God te dien en nie weet of God wel op daardie manier ge-eer wil word nie, handel nie uit die geloof nie, aangesien hy nie weet of die werk God behaag nie, ja dan nee, ja, selfs God verag, omdat hy durf doen wat Hom mishaag.
____________________________
[1] Ursinus, Zacharias (1534–1583). German reformer and theologian. A reforming theologian, Ursinus was born at Breslau in 1534 and studied at Wittenberg from 1550 to 1557. He then moved to Geneva for further study and from there took a teaching post in his native city of Breslau. His doctrine of the Lord’s Supper led to his dismissal from Breslau in 1559. But in 1561, thanks to his mentor Peter Martyr Vermigli, he received an invitation from Elector Frederick III to come to Heidelberg as director of the theological academy. It was at Heidelberg that with Caspar Olevianus he made his most notable contribution to church life by drafting the Heidelberg Catechism (1563). He also undertook the defense of the Catechism against Lutheran objections. From 1562 he added the professorship of dogmatics to his administrative duties and also prepared a new liturgy. Zanchius relieved him of the burden of teaching in 1568, but Ursinus became involved in a difficult struggle to bring in a new discipline on the Genevan model (1570). The death of the elector in 1577 opened the way for Lutheran influences; Ursinus, with Zanchius, moved to Neustadt in 1578 and spent his last years there. In addition to his work on the Catechism, he also wrote an important treatise on the Lutheran Book of Concord and did much to promote Peter Martyr’s Loci.- G.Bromiley (in: Douglas, J. D., Comfort, Philip W. & Mitchell, Donald, Editors, Who’s Who in Christian History, Wheaton, Illinois: Tyndale House Publishers, Inc. 1992).
[2] Sien ook die Skotse Konfessie (1560); Franse Konfessie (1561) en die Westminster Konfessie (1643-48).
[3] Voetius’ Catechisatie over den Heidelbergschen Catechismus (Rotterdam: Gebroeders Huge, [1662] 1891), p.783.
[4] Sien die blad: Waarheid en Dwaling, Maart 2004, p.9,10 en die e-pos bespreking op die Calvyn poslys (Sept./Okt 2005).
[5] Sien die volgende Esra Verslae, wat artikels bevat wat die teendeel bewys: nrs.41 (Die Psalms); nr.42 (Anno Domini); nr.45 (Feesdae); nr.49 (Reformatio Ecclesiae); nr.54 (1859?); nr.55 (Ons gedrag in die huis van God).
[6] Aangehaal deur Derek W.H. Thomas, The Regulative Principle: Responding to Recent Criticism, in: P.H. Ryken (red.), Give Praise to God: A Vision for Reforming Worship (Phillipsburg, NJ: P&R Publishing), p.82.
[7] “First, whatever is not commanded we are not free to choose. Secondly,nothing which does not tend to edification ought to be received into the Church,” ibid., p.82. Laasgenoeme frase van Calvyn, “niks wat nie dien tot opbou nie moet in die Kerk ontvang word nie’, word gevind in ons belydenis by NGB artikel 32: “Ons aanvaar derhalwe slegs wat kan dien om eendrag en eenheid te bewaar en te bevorder en om alles in gehoorsaamheid aan God te onderhou.”
[8] Ibid., p.10.
[9] Sien ook die werkstuk van ds. Wes Bredenhof, wat deeglik uitwys dat die regulerende beginsel begrond is in NGB artikel 7 oor die genoegsaamheid van die Skrif: “Die hele wyse waarop God deur ons gedien moet word”. Verkrygbaar by Esra Boeke.
Monday, January 1, 2007
DIE UITVERKIESING VAN GOD deur ds. M. Postma
DIE UITVERKIESING VAN GOD (predestinasie) IS DIE VASTE GROND,
DIE VASTE FONDAMENT VAN DIE SALIGHElD VAN DIE UITVERKORENES
deur Ds. M. POSTMA, M. A. te Pretoria[1]
Teks: 2 Tim. 2:19, “Ewenwel, die fondament van God staan vas met hierdie seël: Die Here ken die wat syne is; en: Laat elkeen wat die Naam van Christus noem, afstand doen van die ongeregtigheid.”
Leerrede oor 2 Tim. 2 : 19.
Sing: Ps. 89: 1.
Lees: 2 Tim. 2 en Rom. 8: 28-39.
Sing: Ps. 89: 7.
Gebed.
Sing: Ps. 89: 8.
Teks: 2 Tim. 2 : 19.
Gebed.
Sing: Ps. 138: 4.
Uit die gevangenis te Rome skryf Paulus hierdie sendbrief aan Timotheus, wat toe leeraar te Efese was. In die eerste hoofstuk van hierdie brief wek hy Timotheus ernstig op om die dierbare, voortreflike en vertroostende leer van die Evangelie van Jesus Christus naarstigtelik te verkondig en te versprei. In die tweede hoofstuk vermaan hy Timotheus tot getrouheid en standvastigheid in die verdrukking (v. 3): “Ly dan verdrukking soos ’n goeie krygsman van Jesus Christus.”
Hy beveel hom om die leer van die opstanding van Jesus Christus uit dood met erns te verkondig (v. 8): “Onthou dat Jesus Christus, uit die geslag van Dawid, uit die dode opgewek is.”
Hy waarsku hom teen die ketters, veral Himenéüs en Filétus, wat die opstanding uit die dood verloën (v.17,18): “onder wie daar Himenéüs en Filétus is, wat van die waarheid afgedwaal het, omdat hulle sê dat die opstanding al plaasgevind het; en hulle keer die geloof van sommige om.”
In hierdie verband wys Paulus op die vastheid en sekerheid van die saligheid van die gelowiges. Van die ewigheid af het God uitverkies wie salig gaan word, en al wyk sommige nou van hierdie waarheid af, verander dit nie die besluit van God nie. Hulle wat afwyk behoort dan nie tot die getal van die uitverkorenes nie. Dat daar sulke valse leringe en dwalinge versprei sou word, word deur Christus reeds voorspel in Matt. 24:24: “Want daar sal valse christusse en valse profete opstaan, en hulle sal groot tekens en wonders doen om, as dit moontlik was, ook die uitverkorenes te mislei.”
Maar dié, naamlik die uitverkorenes, kan nie verlei word nie, want hul saligheid is vas en seker in die ewige raad van God. Die apostel Paulus vergelyk hul sekerheid van die saligheid met ‘n fondament wat vas, heg en seker is. Die fondament lê diep en kan nie beweeg word nie. Die voorneme van God na die ewige verkiesing is vas en seker, daarom sê die profeet Jesaja in hoofstuk 14 : 27: “Want die HERE van die leërskare het dit besluit - wie sal dit kan verydel?”
En weer in Jesaja 46 : 10: “Wat van die begin af verkondig die einde, en van die voortyd af wat nog nie gebeur het nie; wat sê: My raad sal bestaan, en al wat my behaag, sal Ek doen.”
Die name van die uitverkorenes is in die hemel in die boek van die lewe opgeskrywe, want die Here Jesus sê in Luk. 10: 20: “Maar wees liewer bly dat julle name in die hemele opgeskrywe is.”
Hierdie uitverkorenes, wat van hul saligheid in Jesus Christus, deur God se Heilige Gees verseker is, mag dan ook nie en sal dan ook nie agter alle ligsinnige leer en dwalinge aanloop nie.
In hierdie teks spreek die apostel van een seël. Die vaste fondament van God staan en het hierdie seël. Hierdie fondament het ‘n seël, waarvan aan die een kant as’t ware geskryf staan: “Die Here ken die wat syne is”, en aan die ander kant: “Laat elkeen wat die Naam van Christus noem, afstand doen van die ongeregtigheid.”
Die heerlikheid van hierdie uitverkiesingsleer is dat God die wat Syne is van alle ewigheid af ken. Die Here Jesus self het dit gesê waar Hy Homself vergelyk met die Goeie Herder (10: 14): “Ek is die goeie herder, en Ek ken my eie en word deur my eie geken.”
Die verwerpers van die predestinasie of uitverkiesing beskuldig dikwels die aanhangers en verdedigers daarvan, van sorgeloosheid. Hulle sê die predestinasie maak sorgelose mense, want, sê hulle, as die Here van ewigheid besluit het wie salig sal word, dan kan die mens maar lewe soos hy wil, hy sal wel tog salig word, as hy uitverkore is.
0 nee, sê ons, dit is ‘n valse beskuldiging. Nee, die predestinasie of uitverkiesings-leer, maak nie sorgelose, maar inteendeel, versigte mense. Want as ek eenmaal weet dat God van ewigheid my so liefgehad het om my tot die ewige lewe te verkies, dan sal ek, met God se hulp, tog o so versigtig lewe en wandel om hierdie God nie te bedroef nie. Daarom sê die tweede gedeelte van ons teks tog so uitdruklik: “Laat elkeen wat die Naam van Christus noem, afstand doen van die ongeregtigheid.”
In hierdie vers sien ons dus in die eerste gedeelte die heerlike leer van die uitverkiesing aan ons voorgestel: “Die Here ken die wat syne is”, en in die tweede gedeelte die uitwerking, die gevolg van die aanneming van hierdie leer, naamlik: “Laat elkeen wat die Naam van Christus noem, afstand doen van die ongeregtigheid.”
Na aanleiding van ons teks, met die hulp van die Here, wys ek u dan op:
1. Die heerlike troos van die uitverkorenes: “Die Here ken die wat syne is”
a. God ken die wat Syne is van ewigheid af, van die grondlegging van die wêreld.
b. God ken die wat Syne is in die smarte van wedergeboorte en verseker hul van hul saligheid.
c. God ken die wat Syne is in die moeilike stryd van die geloof.
d. God ken die wat Syne is in hul beproewinge en liggaamlike lyding in hierdie rampwoestyn.
2. Die ernstige waarskuwing en vermaning wat daaruit volg: “Doen afstand van die ongeregtigheid”
a. Doen afstand van die ongeregtigheid van alle valse leer.
b. Doen afstand van alle ongeregtigheid in u wandel.
1. Die heerlike troos van die uitverkorenes
a. God ken die wat Syne is van ewigheid af, van die grondlegging van die wêreld.
Die Here Jesus sê in Matt. 25: 34: "Kom, julle geseëndes van my Vader, beërf die koninkryk wat vir julle berei is van die grondlegging van die wêreld af."
Toe, in die ewigheid wat nie ‘n begin het nie, toe hemel en aarde gegrondves is, toe daar nog niks van ons, die uitverkorenes was nie, ja, toe het God in Jesus Christus, Sy geliefde Seun, Hom ontferm oor sy volk, die uitverkorenes, en hul liefgehad. ‘n Moeder het haar kind vurig lief reeds vóór die geboorte, maar die onbegrypelike liefde van God gaan veel verder terug, tot die grondlegging van die wêreld. By die grondlegging van die wêreld het God reeds sy uitverkorenes geken, sien Matt. 20: 16: "Want baie is geroep, maar min uitverkies."
Joh. 6 : 37: " Al wat die Vader My gee, sal na My toe kom; en Ek sal hom wat na My toe kom, nooit uitwerp nie."
Die uitverkorenes is ook geheel onmagtig om tot God te gaan; hy word getrek soos Jesus sê in Joh. 6: 44: "Niemand kan na My toe kom as die Vader wat My gestuur het, hom nie trek nie.”
En Paulus sê so heerlik in Rom. 8 : 29: "Want die wat Hy vantevore geken het, dié het Hy ook vantevore verordineer om gelykvormig te wees aan die beeld van sy Seun, sodat Hy die eersgeborene kan wees onder baie broeders".
So uitdruklik sê Paulus in Efesiërs 1 : 4: "Soos Hy ons in Hom uitverkies het voor die grondlegging van die wêreld om heilig en sonder gebrek voor Hom in liefde te wees".
0 ! as die uitverkorenes, as die kind van God nadink oor hierdie ewige, hierdie onbegryplike liefde, dat God hom liefgehad het by die grondlegging van die wêreld en toe reeds in Jesus Christus, die Saligmaker, wie bestem was om vir hom te ly, dan sink hy weg in dankbaarheid.
By die grondlegging van die wêreld word die naam van die uitverkorenes in die boek van die lewe geskrywe. Die uitverkorenes kan dus nie verlore gaan nie, want die raad van God staan vas. Dit is wel treurig wanneer ‘n uitverkorene, soos ‘n Dawid, in sonde val. Maar hy kan nie wegval nie. God rig hom weer op uit sy diepe val en bewaar hom vir die ewige lewe, want die Here sê immers in Jes. 49 : 16: "Kyk, Ek het jou in die handpalms gegraveer".
Maar die uitverkorene kan homself dan ook nie self bekeer nie en kan ook nie deur ‘n ander, deur sy medemens, mede-sterweling, bekeer word nie. 0 nee, die bekering is ‘n goddelike werk. Veral in ons tyd gaan baie rond om mense te bekeer en doen so tekort aan God se eer.
Die predestinasie, die fondament van die suiwere Gereformeerde leer, word ontken en verwerp. Daardeur, deur hierdie verkeerde verwerping, word dan ook ons voortbestaan als Calvinistiese, as Afrikaanse volk, vernietig.
Heerlik is dus hierdie troos vir u, gelowige ! uitverkorene !, dat God u reeds by die grondlegging van die wêreld geken en liefgehad het. Om nog meer te sê, Christus, God se Seun het ons liefgehad toe ons nog sondaars was, toe ons nog kragteloos, toe ons nog vyande was, want sê Paulus in Rom. 5 : 6 “Want toe ons nog swak was, het Christus op die regte tyd vir die goddelose gesterwe.”
Toe ons nog diep in die val van Adam was, toe het Christus vir die wat Syne is gesterwe. Daarom sê Paulus is Rom. 5 : 7, 8 “Want nouliks sal iemand vir ’n regverdige sterwe - vir ’n goeie mens sal iemand miskien nog die moed hê om te sterwe - maar God bewys sy liefde tot ons daarin dat Christus vir ons gesterf het toe ons nog sondaars was.”
Maar, sê u, hoe weet ek dat ek ‘n uitverkorene is ?
Dit kan u, dit moet u weet in hierdie lewe voor u dóód. Die Here gee deur sy Heilige Gees sekere kenmerke in onse harte, waardeur ons oortuig word: “God het ons uitverkies tot die ewige lewe.” Byvoorbeeld, wanneer u diepe smart en rou oor u sonde voel, is dit ‘n wenk van die Heilige Gees, en ‘n bewys dat God u trek, want in die natuurlike mens sal hierdie smart nie wees nie.
Wanneer, deur God se Heilige Gees, die kragtige en onbegryplike liefde van Jesus Christus in u hart uitgestort word en die siel tot Christus, as die enigste Borg en Middelaar getrek word - dit is ‘n kenteken van die uitverkiesing - want in die wêreldse, natuurlike hart woon die liefde van Christus nie. Wanneer die siel lus en welbehae kry in die dinge van God se Koninkryk, heilig wil lewe en wandel, en, die Naam van Jesus Christus bo alles liefhet en bemin - dit is ‘n kenteken van die uitverkiesing (sien ook NGB artikel 24, HK v/a 64; DL 5.9; 5.V5 – SLC).
So keurig word dit uitgedruk in die vyf artikels teen die Remonstrante - Hoofstuk 1 art. 12 oor die verkiesing en verwerping – wat ons hier letterlik oorneem:
Die uitverkorenes word op God se tyd van hulle ewige en onveranderlike uitverkiesing tot saligheid verseker. Dit gebeur in verskillende trappe en nie vir almal in gelyke mate nie. Hierdie versekering ontvang hulle nie as hulle nuuskierig die verborgenheid en dieptes van God probeer deursoek nie. Hulle ontvang die sekerheid egter as hulle in hulleself die onfeilbare vrugte van die uitverkiesing, soos in die Woord van God aangewys, met geestelike blydskap en heilige vreugde waarneem.
O heerlik ! O salig is u troos, u uitverkorene ! u gelowige ! u kind van God ! U het niks gebring nie, u kon niks voeg by u saligheid nie. Maar u verbonds-God het u liefgehad by die grondlegging van die wêreld. Hy het toe u naam in die boek van die lewe geskrywe, en op sy tyd deur sy Heilige Gees, aan u hart die versekering van hierdie ewige verkiesing gegee. Aan God alleen die lof, eer en danksegging nou en tot in alle ewigheid !
Is u uitverkore ?
Dit is een allergewigte vraag.
b. God ken die wat Syne is in die smarte van wedergeboorte en verseker hul van hul saligheid.
Elke siel wat op ‘n latere leeftyd wedergebore word, ondergaan in die wedergeboorte bittere smarte, want immers dan word die siel oorgeplant uit die ryk van die duisternis in die wonderbare lig van Christus. Die siel word losgeskeur van die sonde en ongeregtigheid, en tot Christus, die enigste Borg en Middelaar gebring. Dit kan geen mens doen nie. Dit is ‘n goddelike werk in die siel. Juis in sulke smartlike oomblikke is dit ‘n troos om te weet dat God die wat Syne is ken. In hierdie oomblik bring God die siel, deur middel van sy Heilige Gees tot die wedergeboorte, tot die nuwe mens. Dus kan een mens ‘n ander mens nooit bekeer nie. Daarom staan daar so duidelik in ons Borstius Kinder-vraagboekie:
Vraag. Kan die mens homself bekeer?
Antw. Nee, God gee die bekering tot die lewe.
Wanneer die siel, deur God se Heilige Gees, tot ontwaking gebring word en haar eie ellende en doemwaardigheid insien, dan beef en skrik hy, want immers het hy te doen met ‘n regverdige God en die ewigheid staan hom voor die deur. Maar dan hoor hy die lieflike lokstem
van die Here Jesus in Matt. 11: "Kom na My toe, almal wat vermoeid en belas is, en Ek sal julle rus gee."
Die siel is dood in sonde en misdade en dreig om verslaan te word deur die satan, die vors van die duisternis. Maar in ‘n oomblik omhels die Here Jesus die siel so lieflik en toon haar sy ewige
liefde. Deur die Heilige Gees word die siel deur die wedergeboorte gebring tot die nuwe lewe in Christus en vind dan rus en vrede. Die walglike, die afskuwelike toestand van die siel in die wedergeboorte word so duidelik beskryf deur die profeet Esegiël in die 16de hoofdstuk deur die beeld van ‘n pasgebore kind wat onrein is. Ons wil u aanbeveel om tog biddend en bedaard die hele hoofstuk te lees, veral vers 6: “En Ek het by jou verbygegaan en jou sien spartel in jou bloed; toe het Ek vir jou gesê in jou bloed: Leef! Ja, Ek het vir jou gesê in jou bloed: Leef!”
Maar in dieselfde vers en dieselfde hoofstuk word ook die goddelike krag in die bekering getoon deur die woord: "Ek vir jou gesê - Leef! Ja, Ek het vir jou gesê in jou bloed: Leef!”
Terwyl die siel haar rondmaal in haar onreine bloed van sonde en ongeregtigheid, gee God se Heilige Gees lewe, krag en genade. As die barmhartige God Hom nie in sulke oomblikke ontferm oor die siel nie, dan moet dit verniel en verwoes word deur die sielevyand, die satan. Daarom skryf die kind van God die wedergeboorte toe nie aan homself of enige mens nie, maar aan God en God alleen.
Hoe troosryk is hierdie waarheid dat God die wat Syne is in die wedergeboorte ken en ook verseker van hulle ewige saligheid. Met Paulus roep die kind van God dit uit in 2 Tim. 1 : 12: “Ek weet in wie ek geglo het, en ek is oortuig dat Hy mag het om my pand te bewaar tot dié dag toe.”
In die Heilige Skrif vind ons dan ook baie duidelike voorbeelde dat God deur sy Heilige Gees, die siel in die wedergeboorte ken. As Saulus op die weg na Damaskus verbryseld op die aarde lê en in die hewige sielestryd verkeer, roep Jesus van die hemel tot hom: "Ek is Jesus wat jy vervolg", en vind hy rus in die Saligmaker. As die tronkbewaarder te Filippi, in die bange nag, in die kerker worstel met sy onsterflike siel en deur Paulus en Silas op Jesus Christus as die
Enigste Redder en Saligmaker gewys word, Hand. 16: 25-34, ken God hom in die smart van die wedergeboorte en die ewige lig van God se genade skyn in sy siel. God ken die wat Syne is, maar wie Syne is ken ook vir Hom. Hulle weet en voel, dit is die tyd van beminning.
Ken u daardie oomblik van wedergeboorte in u lewe ?
0, hoe gelukkig wanneer u dit ken, maar indien nie, dan leef u nog onbekeerd voort, in die sonde en ongeregtigheid. Hoe vreeslik is dan u toestand.
c. God ken die wat Syne is in die moeilike stryd van die geloof.
Wanneer die wedergeboorte plaasgevind het, dan is maar nog die eerste treë op die weg van die geloof gestap, daar moet nog ‘n geloofslewe volg. Daar kom dan ‘n moeilike stryd, want ons het drie doodsvyande wat ons siele vervolg en probeer doodmaak, naamlik: die satan, wat die vors van die duisternis is, die wêreld en ons eie verdorwe vlees. In hierdie moeilike stryd ondersteun en versterk God die wat Syne is deur sy goddelike krag. As ons die goddelike hulp elke oomblik nie ervaar nie, dan moet ons nie beskwyk nie. Daarom kon Dawid, die man na God se hart, wat vele sielestryd moes ondergaan, so gelowig sing in Ps. 27 : 7 (berymd):
As ek op aard, deur soveel smart omgewe,
Omring deur droefenis en dood en rou,
nie meer sou glo dat ek in hierdie lewe
die goeie van Gods hand nog sal aanskou –
dan het ek lankal in my druk versmag.
Wees sterk, my siel, wees altyd sterk en wag !
Die HEER sal hoor en op jou roepstem merk,
Hy sal jou weer met nuwe krag versterk.
In hierdie moeilike stryd bid Jesus vir hulle wat Syne is, stry vir hulle, bewaar hulle en bring hul eenmaal in die baie wonings daarbo. Die gelowige het geen krag. Al sy krag is in sy Verbonds-God. Al het die gelowige so menigmaal en so swaar gesondig, sy Verbonds-God laat hom nie los nie. Sien byvoorbeeld die aartsvader Jakob vlugtende na Paddan Aram. Hy het alles verbeur, niks verdien a.g.v. sy bedrog en sluwe lis - maar in die bange nag te Bet-el, kom sy Verbonds-God tot hom aan en bowendien van die leër en sê (Gen. 28 : 13): “Ek is die HERE, die God van jou vader Abraham en die God van Isak. Die land waar jy op lê en slaap, sal Ek aan jou en jou nageslag gee".
Ons hoor van geen verwyt, wat Jakob eintlik verdien het, maar enkel van liefde en ontferming, en nog weer in vers 15: "En kyk, Ek is met jou, en Ek sal jou bewaar oral waar jy heengaan".
Petrus, die vurige apostel, wil sink op die ope see en roep dan uit: "Here, red my!" (Matt. 14 : 30). Maar Jesus gryp hom by die hand en sê: " Kleingelowige, waarom het jy getwyfel?" (v. 31). Die siel kwyn menigmaal en satan bestorm haar op alle moontlike wyses om die geloof uit te doof, maar hier kom die heerlike troos in Jes. 42 : 3: “Die geknakte riet sal Hy nie verbreek en die dowwe lamppit nie uitblus nie".
God dink aan sy verbond wat vas en seker is.
Paulus, die apostel, wat tog so sterk is in die geloof, voel en beskryf die inwonende stryd van die geloof in Rom. 7 : 18, 19: " Want ek weet dat in my, dit wil sê in my vlees, niks goeds woon nie; want om te wil, is by my aanwesig, maar om goed te doen, dit vind ek nie. Want die goeie wat ek wil, doen ek nie, maar die kwaad wat ek nie wil nie, dit doen ek.". En verleë roep hy dan uit in vers 24: " Ek, ellendige mens! Wie sal my verlos van die liggaam van hierdie dood?" Maar hoor wat sy heerlike vertroue en vaste hoop is, soos dit uitgedruk word in vers. 25: " Ek dank God deur Jesus Christus, onse Here!".
Gelowige ! God ken u in hierdie stryd. Hy hou u staande.
0, in hierdie aanvegtinge vlug die siel tot Christus, soos die duif na Noag se ark. Die duif kon geen rus vir haar voete vind nie, so kan die siel geen rus vind buite Christus nie. Heerlik is dan u troos, uitverkorene. God ken u in hierdie moeilike stryd, versterk en help u en gee in uiteindelik die oorwinning, want Jesus, u Saligmaker, het aan die kruishout uitgeroep: Dit is volbring ! Vertrou dan vas op Hom.
Is u ‘n uitverkore ?
Dit is ‘n allergewigtige vraag.
d. God ken die wat Syne is in hul beproewinge en liggaamlike lyding in hierdie rampwoestyn.
Hierin bestaan ook die heerlike troos van die uitverkorene, dat God hom ken en help nie alleen in alle sielelyding nie, maar ook help en ken in alle liggaamlike lyding en smarte. Die liggaam van die gelowige is ook die eiendom van Christus, waarvoor Hy sorg. Hierin bestaan die voortreflikheid van die Gereformeerde leer, wat aan ons preek en leer dat onse Hemelse Vader ook vir ons liggame en tydelike bestaan sal sorg. Ons het dus geen dweepsieke leer, wat verkondig dat ons alleen vir die siel moet sorg nie. Nee, daarom is ons Calviniste, Gereformeerdes en nie Metodiste nie. Die strenge Metodis leer dat as iemand bekeerd word, hoe gouer hy dan sterf en na die hemel verhuis, hoe beter. Die strenge Calvinis, die Gereformeerde, daarenteen leer dat as iemand bekeer word, hoe langer hy deur Gods genade kan lewe, hoe beter; want dan is hy eers nuttig op elke gebied en terrein van die lewe. Want dan versprei en verbrei hy die ewige beginsels van God se liefde in Christus, die ewige beginsels van waarheid en geregtigheid. Hy word dan ‘n soutende sout vir kerk en maatskappy.
So pragtig word hierdie sorg van God vir ons ligame, vir ons tydelike bestaan uitgedruk in die eerste vraag en die antwoord daarop in ons Heidelbergse Kategismus, dat ons elkeen wil aanraai om dit uit die hoof te leer en ernstig te bedink. Dit lui as volg:
Vraag 1: Wat is jou enigste troos in lewe en in sterwe ?
Antwoord: Dat ek met liggaam en siel in lewe en in sterwe nie aan myself nie maar aan my getroue Verlosser, Jesus Christus, behoort. Hy het met sy kosbare bloed vir al my sondes ten volle betaal en my uit alle heerskappy van die duiwel verlos. Hy bewaar my op so ’n wyse dat, sonder die wil van my hemelse Vader, geen haar van my kop kan val nie. Alles moet inderdaad tot my saligheid dien. Daarom verseker Hy my ook deur sy Heilige Gees van die ewige lewe en maak Hy my van harte gewillig en bereid om voortaan vir Hom te lewe.
Maar o, die gelowige, die kind van God, het soveel liggaamlike lyding deurgegaan, soveel bittere beproewing ondergaan in hierdie rampwoestyn van die lewe. Die Vader laat dit juis toe dat soveel storms oor sy kind moet kom, om hom te beproef en te louter vir God se Koninkryk. Die Here Jesus het immers self gesê (Joh. 16: 33): "In die wêreld sal julle verdrukking hê; maar hou goeie moed, Ek het die wêreld oorwin."
Maar in al die beproewinge en smarte ken God die gelowige. Hy help, red en beskerm hom, neem die kruis weg of gee anders krag op die pad van die kruis. '
In die geskiedenis van God se volk, Israel en sy kinders, is soveel treffende voorbeelde van die redding van God. Toe Israel sug in die verdrukking in Egipte, beskik God ‘n Moses en Aäron wat hul uitlei. Met manna word hul gevoed in die woestyn.
Toe Dawid, die man na God se hart, rondvlug in die woestyn voor Saul, beskerm, bewaar en red God sy kind keer op keer.
As Job in die grootste ellende – liggaamlik en geestelik neersit en treur - ken God hom in al sy ellende, troos en red hom, sodat hy in geloofstriomf uitroep (Job. 19: 25): "MAAR ek, ek weet: My Verlosser leef; en Hy sal as laaste oor die stof opstaan."
Die drie jongelinge in die vurige oond word wonderbaarlik bewaar, die monde van die leeus word vir Daniel in die leeukuil gesluit sodat hy ongedeërd daaruit kom.
God ken hulle wat Syne is in hul tydelike nood.
Onse dierbare Saligmaker spysig vyfduisend mense met vyf brode en twee visse (Matt. 14 : 15-21). Die apostel Paulus, die groot geloofsheld, word so menigmaal in die bangste gevare bewaar en gered.
Kind van God ! uitverkorene, gaan dus met al u tydelike nood en behoeftes tot onse genadige Verbonds-God. Hy ken ons en kan en wil ons red. Maar weet dit, as Hy u nie daarvan red nie, dan moet u u kruis met lydsaamheid dra en die woord van die apostel Paulus leer verstaan in Rom. 8 : 28: "En ons weet dat vir hulle wat God liefhet, alles ten goede meewerk, vir hulle wat na sy voorneme geroep is."
Want God soek bo alles die geestelike en ewige heil van sy uitverkorenes. Daarom moet dan ook menigmaal die gelowige op aarde swaar beproef en gelouter word, om geskik gemaak te word vir God se ewige en heerlike koninkryk.
2. Die ernstige waarskuwing en vermaning wat daaruit volg:
“Laat elkeen wat die Naam van Christus noem, afstand doen van die ongeregtigheid”
Ons het opseltlik lank stilgestaan by die eerste gedeelte, om u die heerlike troos van die uitverkiesings-leer voor te stel. Ons wil nou met ‘n kort woord van waarskuwing eindig. Reeds in die eerste gedeelte het ons gesê dat die verwerpers of bestryders van die predestinasie-leer die aanhangers daarvan, beskuldig van sorgeloosheid. Hulle sê die predestinasie maak sorgelose mense, want as dit nou eenmaal besluit is dat ek salig sal word, dan kan ek maar sorgeloos lewe – ek word tog salig. O nee ! sê ons, die predestinasie maak versigtige mense – want as ek weet dat God my van alle ewigheid af liefgehad het voordat daar nog iets van my was, dan sal ek, met God se hulp, tog o so versigtig lewe en wandel om hierdie God nie te bedroef nie, maar om Hom in my lewe en wandel te verheerlik.
Maar ek sal dan ook versigtig wees om nie alle valse leer en dwalinge na te volg nie. Daarom roep die apostel ons toe:
a. Doen afstand van die ongeregtigheid van alle valse leer.
Dit was die eerste bedoeling van die apostel – want hy wys in die vorige verse op die dwaling, wat Himenéüs en Filétus versprei het – naamlik dat die opstanding reeds plaasgevind het. Dit is ‘n groot sonde om die valse leer en dwaling na te volg. Neem byvoorbeeld die geskiedenis van Israel. God het aan sy verbondsvolk die suiwer godsdiens gegee, maar hulle wil die vreemde gode dien en die sedes van die vreemde volke navolg. Dit is waarom Israel menigmaal so swaar gekasty is en uiteindelik in ballingskap weggevoer is.
Ons het as Calviniste die suiwere predestinasie-leer ontvang en al die dierbare leerstukke wat daaruit volg. Hoe sal ons dan nou alle valse leringe wil volg ?
Wat sal u dink van die man wat ‘n rots het as fondament waarop hy sy huis kan bou, maar hy verkies tog liewer om op sandgrond te bou? Sommige dink dit is ‘n groot sonde as ‘n mens skuldig is aan dronkenskap of andere growwe sonde, maar hul meen dit is nie ‘n groot sonde om valse leringe en dwalinge aan te hang nie. Dit is ‘n ewe groot sonde.
Watter treurige verskynsel sien ons ook in ons dag. Daar kom miskien ‘n geheel vreemde man uit Engeland of ‘n ander land. Hy hou bekeringsvergaderings. Elke aand bekeer hy soveel. Hy preek en handel direk in stryd met die Gereformeerde leer, dat nie die mens, maar God die bekering tot die lewe gee. Maar vele van dié wat die Gereformeerde leer bely gaan tog daarheen en werk saam. Ja self het ons verneem en in die nuusblaaie gelees dat leraars, wat die drie formuliere van Eenheid onderteken het, daarheen gaan, meewerk en selfs hierdie arbeid aanprys. Deur so ‘n leer van ligsinnige bekering en uitwendige godsdiens word ons suiwere calvinistiese godsdiens vervals, ons Afrikaanse volksbestaan vernietig.
0, wees dan gewaarsku, gereformeerdes, om nie met sulke dwalinge van ons tyd mee te gaan en daaraan deel te neem nie. U het ‘n suiwere godsdiens soos dit aan ons in God’s Woord geopenbaar is en in ons Heidelbergse Kategismus en Geloofsbelydenis verder ontwikkel is.
Die meesleuring van dwalinge en nuwighede in die godsdiens vloei dikwels voort uit onkunde met die suiwere en eenvoudige waarhede, en omdat ons nie genoeg, en ook nie biddend genoeg, ondersoek doen nie. Die profeet Hoséa sê in Hos. 4: 6, “My volk gaan te gronde weens gebrek aan kennis.”
Daarop moet ons nadruklik en ernstig wys en vermaan. Ondersoek tog gedurig biddend God se Heilige en dierbare Woord. Lees en ondersoek ons keurige Heidelbergse Kategismus, lees en ondersoek ons onoortreflike Geloofsbelydenis agter die Kategismus en ook die vyf artikels teen die Remonstrante (Dordtse Leerreëls – SLC). Lees sulke boeke soos Brakel’s Redelijke Godsdienst in 2 dele en ander sulke ou en beproefde Gereformeerde skrywers en u sal geen lus hê in die nuwe ligsinnige leer en dwalinge, wat geen voedsel vir die hoof en hart gee nie, en die fondament van ons Calvinistiese kerk en volk ondermyn.
Daarom, doen afstand van die ongeregtigheid van alle dwalinge en wind van leringe. Hou vas aan die ou suiwere beproefde leer. Staan op die ewige fondament van God.
b. Maar doen ook afstand van alle ongeregtigheid in u wandel.
Gelowige, uitverkorene, u is duur gekoop deur die bloed van Christus, die ewige Seun van God. U mag nie in die sonde lewe en wandel nie. As u Verbonds-God dan soveel liefde vir u het, om u van alle ewigheid te verkies en lief te hê, hoe heilig moet dan ook u wandel nie wees nie. God wil u krag gee en bewaar, want uit onsself kan ons dit nie doen nie. Maar ons God lei ons van trap tot trap, en ons gaan van krag tot krag, totdat ons eenmaal voor God in Sion verskyn.
0, watter bittere smart was dit toe Noag, die uitverkorene van God, wat deur God so getrou in die tyd van die sondvloed bewaar word, in die sonde van dronkenskap geval het.
Watter bittere saak was dit nie, toe Dawid, die man na God se hart, aan wie God soveel redding en soveel liefde bewys het, geval het in die dubbele sonde van owerspel en moord !
Watter smaad word ook nie op die Naam en die Saak van die Here gebring nie !
Watter bittere beproewing was dit, selfs vir ons Heiland, dat Petrus, sy vurige en geliefde apostel, in die bittere ure van sy lyding, Hom so skandelik verloën het nie.
Gelowige, uitverkorene, wees gewaarsku deur hierdie treurige val van God se kinders vermeld in die Skrif.
Maar o, hoe gelukkig dat die gelowige dit weet, dat die Here ook die wat Syne is ken in hul val en genadiglik weer oprig. Neem dan tog gereeld en gedurig die toevlug tot u enigste Borg, Middelaar en Saligmaker, wat vir al ons sonde betaal het en ons in sy krag wil bewaar
tot die ewige lewe.
Heerlik is dus die troos van die uitverkorene: "Die Here ken die wat syne is” maar ernstig dan ook de waarskuwing, die roepstem tot hulle: “Laat elkeen wat die Naam van Christus noem, afstand doen van die ongeregtigheid."
Die Here heilig deur sy Heilige Gees hierdie woord aan ons harte tot eer van Sy Naam.
Amen.
[1] Vertaal uit: W.J Snijman (red.), Bewaar het Pand u toebetrouwd: Drie-en-vyftig leerreden over verscheidene stoffen door eenige Predikanten der Gereformeerde Kerk in Zuid-Afrika (Amsterdam: Hoveker & Wormser, 1904), bl.245-263. Ds M. Postma, een van ds.Dirk Postma se seuns, was predikant van die GKSA vanaf 1890-1926. Hy is oorlede op 26 Julie 1926.
DIE VASTE FONDAMENT VAN DIE SALIGHElD VAN DIE UITVERKORENES
deur Ds. M. POSTMA, M. A. te Pretoria[1]
Teks: 2 Tim. 2:19, “Ewenwel, die fondament van God staan vas met hierdie seël: Die Here ken die wat syne is; en: Laat elkeen wat die Naam van Christus noem, afstand doen van die ongeregtigheid.”
Leerrede oor 2 Tim. 2 : 19.
Sing: Ps. 89: 1.
Lees: 2 Tim. 2 en Rom. 8: 28-39.
Sing: Ps. 89: 7.
Gebed.
Sing: Ps. 89: 8.
Teks: 2 Tim. 2 : 19.
Gebed.
Sing: Ps. 138: 4.
Uit die gevangenis te Rome skryf Paulus hierdie sendbrief aan Timotheus, wat toe leeraar te Efese was. In die eerste hoofstuk van hierdie brief wek hy Timotheus ernstig op om die dierbare, voortreflike en vertroostende leer van die Evangelie van Jesus Christus naarstigtelik te verkondig en te versprei. In die tweede hoofstuk vermaan hy Timotheus tot getrouheid en standvastigheid in die verdrukking (v. 3): “Ly dan verdrukking soos ’n goeie krygsman van Jesus Christus.”
Hy beveel hom om die leer van die opstanding van Jesus Christus uit dood met erns te verkondig (v. 8): “Onthou dat Jesus Christus, uit die geslag van Dawid, uit die dode opgewek is.”
Hy waarsku hom teen die ketters, veral Himenéüs en Filétus, wat die opstanding uit die dood verloën (v.17,18): “onder wie daar Himenéüs en Filétus is, wat van die waarheid afgedwaal het, omdat hulle sê dat die opstanding al plaasgevind het; en hulle keer die geloof van sommige om.”
In hierdie verband wys Paulus op die vastheid en sekerheid van die saligheid van die gelowiges. Van die ewigheid af het God uitverkies wie salig gaan word, en al wyk sommige nou van hierdie waarheid af, verander dit nie die besluit van God nie. Hulle wat afwyk behoort dan nie tot die getal van die uitverkorenes nie. Dat daar sulke valse leringe en dwalinge versprei sou word, word deur Christus reeds voorspel in Matt. 24:24: “Want daar sal valse christusse en valse profete opstaan, en hulle sal groot tekens en wonders doen om, as dit moontlik was, ook die uitverkorenes te mislei.”
Maar dié, naamlik die uitverkorenes, kan nie verlei word nie, want hul saligheid is vas en seker in die ewige raad van God. Die apostel Paulus vergelyk hul sekerheid van die saligheid met ‘n fondament wat vas, heg en seker is. Die fondament lê diep en kan nie beweeg word nie. Die voorneme van God na die ewige verkiesing is vas en seker, daarom sê die profeet Jesaja in hoofstuk 14 : 27: “Want die HERE van die leërskare het dit besluit - wie sal dit kan verydel?”
En weer in Jesaja 46 : 10: “Wat van die begin af verkondig die einde, en van die voortyd af wat nog nie gebeur het nie; wat sê: My raad sal bestaan, en al wat my behaag, sal Ek doen.”
Die name van die uitverkorenes is in die hemel in die boek van die lewe opgeskrywe, want die Here Jesus sê in Luk. 10: 20: “Maar wees liewer bly dat julle name in die hemele opgeskrywe is.”
Hierdie uitverkorenes, wat van hul saligheid in Jesus Christus, deur God se Heilige Gees verseker is, mag dan ook nie en sal dan ook nie agter alle ligsinnige leer en dwalinge aanloop nie.
In hierdie teks spreek die apostel van een seël. Die vaste fondament van God staan en het hierdie seël. Hierdie fondament het ‘n seël, waarvan aan die een kant as’t ware geskryf staan: “Die Here ken die wat syne is”, en aan die ander kant: “Laat elkeen wat die Naam van Christus noem, afstand doen van die ongeregtigheid.”
Die heerlikheid van hierdie uitverkiesingsleer is dat God die wat Syne is van alle ewigheid af ken. Die Here Jesus self het dit gesê waar Hy Homself vergelyk met die Goeie Herder (10: 14): “Ek is die goeie herder, en Ek ken my eie en word deur my eie geken.”
Die verwerpers van die predestinasie of uitverkiesing beskuldig dikwels die aanhangers en verdedigers daarvan, van sorgeloosheid. Hulle sê die predestinasie maak sorgelose mense, want, sê hulle, as die Here van ewigheid besluit het wie salig sal word, dan kan die mens maar lewe soos hy wil, hy sal wel tog salig word, as hy uitverkore is.
0 nee, sê ons, dit is ‘n valse beskuldiging. Nee, die predestinasie of uitverkiesings-leer, maak nie sorgelose, maar inteendeel, versigte mense. Want as ek eenmaal weet dat God van ewigheid my so liefgehad het om my tot die ewige lewe te verkies, dan sal ek, met God se hulp, tog o so versigtig lewe en wandel om hierdie God nie te bedroef nie. Daarom sê die tweede gedeelte van ons teks tog so uitdruklik: “Laat elkeen wat die Naam van Christus noem, afstand doen van die ongeregtigheid.”
In hierdie vers sien ons dus in die eerste gedeelte die heerlike leer van die uitverkiesing aan ons voorgestel: “Die Here ken die wat syne is”, en in die tweede gedeelte die uitwerking, die gevolg van die aanneming van hierdie leer, naamlik: “Laat elkeen wat die Naam van Christus noem, afstand doen van die ongeregtigheid.”
Na aanleiding van ons teks, met die hulp van die Here, wys ek u dan op:
1. Die heerlike troos van die uitverkorenes: “Die Here ken die wat syne is”
a. God ken die wat Syne is van ewigheid af, van die grondlegging van die wêreld.
b. God ken die wat Syne is in die smarte van wedergeboorte en verseker hul van hul saligheid.
c. God ken die wat Syne is in die moeilike stryd van die geloof.
d. God ken die wat Syne is in hul beproewinge en liggaamlike lyding in hierdie rampwoestyn.
2. Die ernstige waarskuwing en vermaning wat daaruit volg: “Doen afstand van die ongeregtigheid”
a. Doen afstand van die ongeregtigheid van alle valse leer.
b. Doen afstand van alle ongeregtigheid in u wandel.
1. Die heerlike troos van die uitverkorenes
a. God ken die wat Syne is van ewigheid af, van die grondlegging van die wêreld.
Die Here Jesus sê in Matt. 25: 34: "Kom, julle geseëndes van my Vader, beërf die koninkryk wat vir julle berei is van die grondlegging van die wêreld af."
Toe, in die ewigheid wat nie ‘n begin het nie, toe hemel en aarde gegrondves is, toe daar nog niks van ons, die uitverkorenes was nie, ja, toe het God in Jesus Christus, Sy geliefde Seun, Hom ontferm oor sy volk, die uitverkorenes, en hul liefgehad. ‘n Moeder het haar kind vurig lief reeds vóór die geboorte, maar die onbegrypelike liefde van God gaan veel verder terug, tot die grondlegging van die wêreld. By die grondlegging van die wêreld het God reeds sy uitverkorenes geken, sien Matt. 20: 16: "Want baie is geroep, maar min uitverkies."
Joh. 6 : 37: " Al wat die Vader My gee, sal na My toe kom; en Ek sal hom wat na My toe kom, nooit uitwerp nie."
Die uitverkorenes is ook geheel onmagtig om tot God te gaan; hy word getrek soos Jesus sê in Joh. 6: 44: "Niemand kan na My toe kom as die Vader wat My gestuur het, hom nie trek nie.”
En Paulus sê so heerlik in Rom. 8 : 29: "Want die wat Hy vantevore geken het, dié het Hy ook vantevore verordineer om gelykvormig te wees aan die beeld van sy Seun, sodat Hy die eersgeborene kan wees onder baie broeders".
So uitdruklik sê Paulus in Efesiërs 1 : 4: "Soos Hy ons in Hom uitverkies het voor die grondlegging van die wêreld om heilig en sonder gebrek voor Hom in liefde te wees".
0 ! as die uitverkorenes, as die kind van God nadink oor hierdie ewige, hierdie onbegryplike liefde, dat God hom liefgehad het by die grondlegging van die wêreld en toe reeds in Jesus Christus, die Saligmaker, wie bestem was om vir hom te ly, dan sink hy weg in dankbaarheid.
By die grondlegging van die wêreld word die naam van die uitverkorenes in die boek van die lewe geskrywe. Die uitverkorenes kan dus nie verlore gaan nie, want die raad van God staan vas. Dit is wel treurig wanneer ‘n uitverkorene, soos ‘n Dawid, in sonde val. Maar hy kan nie wegval nie. God rig hom weer op uit sy diepe val en bewaar hom vir die ewige lewe, want die Here sê immers in Jes. 49 : 16: "Kyk, Ek het jou in die handpalms gegraveer".
Maar die uitverkorene kan homself dan ook nie self bekeer nie en kan ook nie deur ‘n ander, deur sy medemens, mede-sterweling, bekeer word nie. 0 nee, die bekering is ‘n goddelike werk. Veral in ons tyd gaan baie rond om mense te bekeer en doen so tekort aan God se eer.
Die predestinasie, die fondament van die suiwere Gereformeerde leer, word ontken en verwerp. Daardeur, deur hierdie verkeerde verwerping, word dan ook ons voortbestaan als Calvinistiese, as Afrikaanse volk, vernietig.
Heerlik is dus hierdie troos vir u, gelowige ! uitverkorene !, dat God u reeds by die grondlegging van die wêreld geken en liefgehad het. Om nog meer te sê, Christus, God se Seun het ons liefgehad toe ons nog sondaars was, toe ons nog kragteloos, toe ons nog vyande was, want sê Paulus in Rom. 5 : 6 “Want toe ons nog swak was, het Christus op die regte tyd vir die goddelose gesterwe.”
Toe ons nog diep in die val van Adam was, toe het Christus vir die wat Syne is gesterwe. Daarom sê Paulus is Rom. 5 : 7, 8 “Want nouliks sal iemand vir ’n regverdige sterwe - vir ’n goeie mens sal iemand miskien nog die moed hê om te sterwe - maar God bewys sy liefde tot ons daarin dat Christus vir ons gesterf het toe ons nog sondaars was.”
Maar, sê u, hoe weet ek dat ek ‘n uitverkorene is ?
Dit kan u, dit moet u weet in hierdie lewe voor u dóód. Die Here gee deur sy Heilige Gees sekere kenmerke in onse harte, waardeur ons oortuig word: “God het ons uitverkies tot die ewige lewe.” Byvoorbeeld, wanneer u diepe smart en rou oor u sonde voel, is dit ‘n wenk van die Heilige Gees, en ‘n bewys dat God u trek, want in die natuurlike mens sal hierdie smart nie wees nie.
Wanneer, deur God se Heilige Gees, die kragtige en onbegryplike liefde van Jesus Christus in u hart uitgestort word en die siel tot Christus, as die enigste Borg en Middelaar getrek word - dit is ‘n kenteken van die uitverkiesing - want in die wêreldse, natuurlike hart woon die liefde van Christus nie. Wanneer die siel lus en welbehae kry in die dinge van God se Koninkryk, heilig wil lewe en wandel, en, die Naam van Jesus Christus bo alles liefhet en bemin - dit is ‘n kenteken van die uitverkiesing (sien ook NGB artikel 24, HK v/a 64; DL 5.9; 5.V5 – SLC).
So keurig word dit uitgedruk in die vyf artikels teen die Remonstrante - Hoofstuk 1 art. 12 oor die verkiesing en verwerping – wat ons hier letterlik oorneem:
Die uitverkorenes word op God se tyd van hulle ewige en onveranderlike uitverkiesing tot saligheid verseker. Dit gebeur in verskillende trappe en nie vir almal in gelyke mate nie. Hierdie versekering ontvang hulle nie as hulle nuuskierig die verborgenheid en dieptes van God probeer deursoek nie. Hulle ontvang die sekerheid egter as hulle in hulleself die onfeilbare vrugte van die uitverkiesing, soos in die Woord van God aangewys, met geestelike blydskap en heilige vreugde waarneem.
O heerlik ! O salig is u troos, u uitverkorene ! u gelowige ! u kind van God ! U het niks gebring nie, u kon niks voeg by u saligheid nie. Maar u verbonds-God het u liefgehad by die grondlegging van die wêreld. Hy het toe u naam in die boek van die lewe geskrywe, en op sy tyd deur sy Heilige Gees, aan u hart die versekering van hierdie ewige verkiesing gegee. Aan God alleen die lof, eer en danksegging nou en tot in alle ewigheid !
Is u uitverkore ?
Dit is een allergewigte vraag.
b. God ken die wat Syne is in die smarte van wedergeboorte en verseker hul van hul saligheid.
Elke siel wat op ‘n latere leeftyd wedergebore word, ondergaan in die wedergeboorte bittere smarte, want immers dan word die siel oorgeplant uit die ryk van die duisternis in die wonderbare lig van Christus. Die siel word losgeskeur van die sonde en ongeregtigheid, en tot Christus, die enigste Borg en Middelaar gebring. Dit kan geen mens doen nie. Dit is ‘n goddelike werk in die siel. Juis in sulke smartlike oomblikke is dit ‘n troos om te weet dat God die wat Syne is ken. In hierdie oomblik bring God die siel, deur middel van sy Heilige Gees tot die wedergeboorte, tot die nuwe mens. Dus kan een mens ‘n ander mens nooit bekeer nie. Daarom staan daar so duidelik in ons Borstius Kinder-vraagboekie:
Vraag. Kan die mens homself bekeer?
Antw. Nee, God gee die bekering tot die lewe.
Wanneer die siel, deur God se Heilige Gees, tot ontwaking gebring word en haar eie ellende en doemwaardigheid insien, dan beef en skrik hy, want immers het hy te doen met ‘n regverdige God en die ewigheid staan hom voor die deur. Maar dan hoor hy die lieflike lokstem
van die Here Jesus in Matt. 11: "Kom na My toe, almal wat vermoeid en belas is, en Ek sal julle rus gee."
Die siel is dood in sonde en misdade en dreig om verslaan te word deur die satan, die vors van die duisternis. Maar in ‘n oomblik omhels die Here Jesus die siel so lieflik en toon haar sy ewige
liefde. Deur die Heilige Gees word die siel deur die wedergeboorte gebring tot die nuwe lewe in Christus en vind dan rus en vrede. Die walglike, die afskuwelike toestand van die siel in die wedergeboorte word so duidelik beskryf deur die profeet Esegiël in die 16de hoofdstuk deur die beeld van ‘n pasgebore kind wat onrein is. Ons wil u aanbeveel om tog biddend en bedaard die hele hoofstuk te lees, veral vers 6: “En Ek het by jou verbygegaan en jou sien spartel in jou bloed; toe het Ek vir jou gesê in jou bloed: Leef! Ja, Ek het vir jou gesê in jou bloed: Leef!”
Maar in dieselfde vers en dieselfde hoofstuk word ook die goddelike krag in die bekering getoon deur die woord: "Ek vir jou gesê - Leef! Ja, Ek het vir jou gesê in jou bloed: Leef!”
Terwyl die siel haar rondmaal in haar onreine bloed van sonde en ongeregtigheid, gee God se Heilige Gees lewe, krag en genade. As die barmhartige God Hom nie in sulke oomblikke ontferm oor die siel nie, dan moet dit verniel en verwoes word deur die sielevyand, die satan. Daarom skryf die kind van God die wedergeboorte toe nie aan homself of enige mens nie, maar aan God en God alleen.
Hoe troosryk is hierdie waarheid dat God die wat Syne is in die wedergeboorte ken en ook verseker van hulle ewige saligheid. Met Paulus roep die kind van God dit uit in 2 Tim. 1 : 12: “Ek weet in wie ek geglo het, en ek is oortuig dat Hy mag het om my pand te bewaar tot dié dag toe.”
In die Heilige Skrif vind ons dan ook baie duidelike voorbeelde dat God deur sy Heilige Gees, die siel in die wedergeboorte ken. As Saulus op die weg na Damaskus verbryseld op die aarde lê en in die hewige sielestryd verkeer, roep Jesus van die hemel tot hom: "Ek is Jesus wat jy vervolg", en vind hy rus in die Saligmaker. As die tronkbewaarder te Filippi, in die bange nag, in die kerker worstel met sy onsterflike siel en deur Paulus en Silas op Jesus Christus as die
Enigste Redder en Saligmaker gewys word, Hand. 16: 25-34, ken God hom in die smart van die wedergeboorte en die ewige lig van God se genade skyn in sy siel. God ken die wat Syne is, maar wie Syne is ken ook vir Hom. Hulle weet en voel, dit is die tyd van beminning.
Ken u daardie oomblik van wedergeboorte in u lewe ?
0, hoe gelukkig wanneer u dit ken, maar indien nie, dan leef u nog onbekeerd voort, in die sonde en ongeregtigheid. Hoe vreeslik is dan u toestand.
c. God ken die wat Syne is in die moeilike stryd van die geloof.
Wanneer die wedergeboorte plaasgevind het, dan is maar nog die eerste treë op die weg van die geloof gestap, daar moet nog ‘n geloofslewe volg. Daar kom dan ‘n moeilike stryd, want ons het drie doodsvyande wat ons siele vervolg en probeer doodmaak, naamlik: die satan, wat die vors van die duisternis is, die wêreld en ons eie verdorwe vlees. In hierdie moeilike stryd ondersteun en versterk God die wat Syne is deur sy goddelike krag. As ons die goddelike hulp elke oomblik nie ervaar nie, dan moet ons nie beskwyk nie. Daarom kon Dawid, die man na God se hart, wat vele sielestryd moes ondergaan, so gelowig sing in Ps. 27 : 7 (berymd):
As ek op aard, deur soveel smart omgewe,
Omring deur droefenis en dood en rou,
nie meer sou glo dat ek in hierdie lewe
die goeie van Gods hand nog sal aanskou –
dan het ek lankal in my druk versmag.
Wees sterk, my siel, wees altyd sterk en wag !
Die HEER sal hoor en op jou roepstem merk,
Hy sal jou weer met nuwe krag versterk.
In hierdie moeilike stryd bid Jesus vir hulle wat Syne is, stry vir hulle, bewaar hulle en bring hul eenmaal in die baie wonings daarbo. Die gelowige het geen krag. Al sy krag is in sy Verbonds-God. Al het die gelowige so menigmaal en so swaar gesondig, sy Verbonds-God laat hom nie los nie. Sien byvoorbeeld die aartsvader Jakob vlugtende na Paddan Aram. Hy het alles verbeur, niks verdien a.g.v. sy bedrog en sluwe lis - maar in die bange nag te Bet-el, kom sy Verbonds-God tot hom aan en bowendien van die leër en sê (Gen. 28 : 13): “Ek is die HERE, die God van jou vader Abraham en die God van Isak. Die land waar jy op lê en slaap, sal Ek aan jou en jou nageslag gee".
Ons hoor van geen verwyt, wat Jakob eintlik verdien het, maar enkel van liefde en ontferming, en nog weer in vers 15: "En kyk, Ek is met jou, en Ek sal jou bewaar oral waar jy heengaan".
Petrus, die vurige apostel, wil sink op die ope see en roep dan uit: "Here, red my!" (Matt. 14 : 30). Maar Jesus gryp hom by die hand en sê: " Kleingelowige, waarom het jy getwyfel?" (v. 31). Die siel kwyn menigmaal en satan bestorm haar op alle moontlike wyses om die geloof uit te doof, maar hier kom die heerlike troos in Jes. 42 : 3: “Die geknakte riet sal Hy nie verbreek en die dowwe lamppit nie uitblus nie".
God dink aan sy verbond wat vas en seker is.
Paulus, die apostel, wat tog so sterk is in die geloof, voel en beskryf die inwonende stryd van die geloof in Rom. 7 : 18, 19: " Want ek weet dat in my, dit wil sê in my vlees, niks goeds woon nie; want om te wil, is by my aanwesig, maar om goed te doen, dit vind ek nie. Want die goeie wat ek wil, doen ek nie, maar die kwaad wat ek nie wil nie, dit doen ek.". En verleë roep hy dan uit in vers 24: " Ek, ellendige mens! Wie sal my verlos van die liggaam van hierdie dood?" Maar hoor wat sy heerlike vertroue en vaste hoop is, soos dit uitgedruk word in vers. 25: " Ek dank God deur Jesus Christus, onse Here!".
Gelowige ! God ken u in hierdie stryd. Hy hou u staande.
0, in hierdie aanvegtinge vlug die siel tot Christus, soos die duif na Noag se ark. Die duif kon geen rus vir haar voete vind nie, so kan die siel geen rus vind buite Christus nie. Heerlik is dan u troos, uitverkorene. God ken u in hierdie moeilike stryd, versterk en help u en gee in uiteindelik die oorwinning, want Jesus, u Saligmaker, het aan die kruishout uitgeroep: Dit is volbring ! Vertrou dan vas op Hom.
Is u ‘n uitverkore ?
Dit is ‘n allergewigtige vraag.
d. God ken die wat Syne is in hul beproewinge en liggaamlike lyding in hierdie rampwoestyn.
Hierin bestaan ook die heerlike troos van die uitverkorene, dat God hom ken en help nie alleen in alle sielelyding nie, maar ook help en ken in alle liggaamlike lyding en smarte. Die liggaam van die gelowige is ook die eiendom van Christus, waarvoor Hy sorg. Hierin bestaan die voortreflikheid van die Gereformeerde leer, wat aan ons preek en leer dat onse Hemelse Vader ook vir ons liggame en tydelike bestaan sal sorg. Ons het dus geen dweepsieke leer, wat verkondig dat ons alleen vir die siel moet sorg nie. Nee, daarom is ons Calviniste, Gereformeerdes en nie Metodiste nie. Die strenge Metodis leer dat as iemand bekeerd word, hoe gouer hy dan sterf en na die hemel verhuis, hoe beter. Die strenge Calvinis, die Gereformeerde, daarenteen leer dat as iemand bekeer word, hoe langer hy deur Gods genade kan lewe, hoe beter; want dan is hy eers nuttig op elke gebied en terrein van die lewe. Want dan versprei en verbrei hy die ewige beginsels van God se liefde in Christus, die ewige beginsels van waarheid en geregtigheid. Hy word dan ‘n soutende sout vir kerk en maatskappy.
So pragtig word hierdie sorg van God vir ons ligame, vir ons tydelike bestaan uitgedruk in die eerste vraag en die antwoord daarop in ons Heidelbergse Kategismus, dat ons elkeen wil aanraai om dit uit die hoof te leer en ernstig te bedink. Dit lui as volg:
Vraag 1: Wat is jou enigste troos in lewe en in sterwe ?
Antwoord: Dat ek met liggaam en siel in lewe en in sterwe nie aan myself nie maar aan my getroue Verlosser, Jesus Christus, behoort. Hy het met sy kosbare bloed vir al my sondes ten volle betaal en my uit alle heerskappy van die duiwel verlos. Hy bewaar my op so ’n wyse dat, sonder die wil van my hemelse Vader, geen haar van my kop kan val nie. Alles moet inderdaad tot my saligheid dien. Daarom verseker Hy my ook deur sy Heilige Gees van die ewige lewe en maak Hy my van harte gewillig en bereid om voortaan vir Hom te lewe.
Maar o, die gelowige, die kind van God, het soveel liggaamlike lyding deurgegaan, soveel bittere beproewing ondergaan in hierdie rampwoestyn van die lewe. Die Vader laat dit juis toe dat soveel storms oor sy kind moet kom, om hom te beproef en te louter vir God se Koninkryk. Die Here Jesus het immers self gesê (Joh. 16: 33): "In die wêreld sal julle verdrukking hê; maar hou goeie moed, Ek het die wêreld oorwin."
Maar in al die beproewinge en smarte ken God die gelowige. Hy help, red en beskerm hom, neem die kruis weg of gee anders krag op die pad van die kruis. '
In die geskiedenis van God se volk, Israel en sy kinders, is soveel treffende voorbeelde van die redding van God. Toe Israel sug in die verdrukking in Egipte, beskik God ‘n Moses en Aäron wat hul uitlei. Met manna word hul gevoed in die woestyn.
Toe Dawid, die man na God se hart, rondvlug in die woestyn voor Saul, beskerm, bewaar en red God sy kind keer op keer.
As Job in die grootste ellende – liggaamlik en geestelik neersit en treur - ken God hom in al sy ellende, troos en red hom, sodat hy in geloofstriomf uitroep (Job. 19: 25): "MAAR ek, ek weet: My Verlosser leef; en Hy sal as laaste oor die stof opstaan."
Die drie jongelinge in die vurige oond word wonderbaarlik bewaar, die monde van die leeus word vir Daniel in die leeukuil gesluit sodat hy ongedeërd daaruit kom.
God ken hulle wat Syne is in hul tydelike nood.
Onse dierbare Saligmaker spysig vyfduisend mense met vyf brode en twee visse (Matt. 14 : 15-21). Die apostel Paulus, die groot geloofsheld, word so menigmaal in die bangste gevare bewaar en gered.
Kind van God ! uitverkorene, gaan dus met al u tydelike nood en behoeftes tot onse genadige Verbonds-God. Hy ken ons en kan en wil ons red. Maar weet dit, as Hy u nie daarvan red nie, dan moet u u kruis met lydsaamheid dra en die woord van die apostel Paulus leer verstaan in Rom. 8 : 28: "En ons weet dat vir hulle wat God liefhet, alles ten goede meewerk, vir hulle wat na sy voorneme geroep is."
Want God soek bo alles die geestelike en ewige heil van sy uitverkorenes. Daarom moet dan ook menigmaal die gelowige op aarde swaar beproef en gelouter word, om geskik gemaak te word vir God se ewige en heerlike koninkryk.
2. Die ernstige waarskuwing en vermaning wat daaruit volg:
“Laat elkeen wat die Naam van Christus noem, afstand doen van die ongeregtigheid”
Ons het opseltlik lank stilgestaan by die eerste gedeelte, om u die heerlike troos van die uitverkiesings-leer voor te stel. Ons wil nou met ‘n kort woord van waarskuwing eindig. Reeds in die eerste gedeelte het ons gesê dat die verwerpers of bestryders van die predestinasie-leer die aanhangers daarvan, beskuldig van sorgeloosheid. Hulle sê die predestinasie maak sorgelose mense, want as dit nou eenmaal besluit is dat ek salig sal word, dan kan ek maar sorgeloos lewe – ek word tog salig. O nee ! sê ons, die predestinasie maak versigtige mense – want as ek weet dat God my van alle ewigheid af liefgehad het voordat daar nog iets van my was, dan sal ek, met God se hulp, tog o so versigtig lewe en wandel om hierdie God nie te bedroef nie, maar om Hom in my lewe en wandel te verheerlik.
Maar ek sal dan ook versigtig wees om nie alle valse leer en dwalinge na te volg nie. Daarom roep die apostel ons toe:
a. Doen afstand van die ongeregtigheid van alle valse leer.
Dit was die eerste bedoeling van die apostel – want hy wys in die vorige verse op die dwaling, wat Himenéüs en Filétus versprei het – naamlik dat die opstanding reeds plaasgevind het. Dit is ‘n groot sonde om die valse leer en dwaling na te volg. Neem byvoorbeeld die geskiedenis van Israel. God het aan sy verbondsvolk die suiwer godsdiens gegee, maar hulle wil die vreemde gode dien en die sedes van die vreemde volke navolg. Dit is waarom Israel menigmaal so swaar gekasty is en uiteindelik in ballingskap weggevoer is.
Ons het as Calviniste die suiwere predestinasie-leer ontvang en al die dierbare leerstukke wat daaruit volg. Hoe sal ons dan nou alle valse leringe wil volg ?
Wat sal u dink van die man wat ‘n rots het as fondament waarop hy sy huis kan bou, maar hy verkies tog liewer om op sandgrond te bou? Sommige dink dit is ‘n groot sonde as ‘n mens skuldig is aan dronkenskap of andere growwe sonde, maar hul meen dit is nie ‘n groot sonde om valse leringe en dwalinge aan te hang nie. Dit is ‘n ewe groot sonde.
Watter treurige verskynsel sien ons ook in ons dag. Daar kom miskien ‘n geheel vreemde man uit Engeland of ‘n ander land. Hy hou bekeringsvergaderings. Elke aand bekeer hy soveel. Hy preek en handel direk in stryd met die Gereformeerde leer, dat nie die mens, maar God die bekering tot die lewe gee. Maar vele van dié wat die Gereformeerde leer bely gaan tog daarheen en werk saam. Ja self het ons verneem en in die nuusblaaie gelees dat leraars, wat die drie formuliere van Eenheid onderteken het, daarheen gaan, meewerk en selfs hierdie arbeid aanprys. Deur so ‘n leer van ligsinnige bekering en uitwendige godsdiens word ons suiwere calvinistiese godsdiens vervals, ons Afrikaanse volksbestaan vernietig.
0, wees dan gewaarsku, gereformeerdes, om nie met sulke dwalinge van ons tyd mee te gaan en daaraan deel te neem nie. U het ‘n suiwere godsdiens soos dit aan ons in God’s Woord geopenbaar is en in ons Heidelbergse Kategismus en Geloofsbelydenis verder ontwikkel is.
Die meesleuring van dwalinge en nuwighede in die godsdiens vloei dikwels voort uit onkunde met die suiwere en eenvoudige waarhede, en omdat ons nie genoeg, en ook nie biddend genoeg, ondersoek doen nie. Die profeet Hoséa sê in Hos. 4: 6, “My volk gaan te gronde weens gebrek aan kennis.”
Daarop moet ons nadruklik en ernstig wys en vermaan. Ondersoek tog gedurig biddend God se Heilige en dierbare Woord. Lees en ondersoek ons keurige Heidelbergse Kategismus, lees en ondersoek ons onoortreflike Geloofsbelydenis agter die Kategismus en ook die vyf artikels teen die Remonstrante (Dordtse Leerreëls – SLC). Lees sulke boeke soos Brakel’s Redelijke Godsdienst in 2 dele en ander sulke ou en beproefde Gereformeerde skrywers en u sal geen lus hê in die nuwe ligsinnige leer en dwalinge, wat geen voedsel vir die hoof en hart gee nie, en die fondament van ons Calvinistiese kerk en volk ondermyn.
Daarom, doen afstand van die ongeregtigheid van alle dwalinge en wind van leringe. Hou vas aan die ou suiwere beproefde leer. Staan op die ewige fondament van God.
b. Maar doen ook afstand van alle ongeregtigheid in u wandel.
Gelowige, uitverkorene, u is duur gekoop deur die bloed van Christus, die ewige Seun van God. U mag nie in die sonde lewe en wandel nie. As u Verbonds-God dan soveel liefde vir u het, om u van alle ewigheid te verkies en lief te hê, hoe heilig moet dan ook u wandel nie wees nie. God wil u krag gee en bewaar, want uit onsself kan ons dit nie doen nie. Maar ons God lei ons van trap tot trap, en ons gaan van krag tot krag, totdat ons eenmaal voor God in Sion verskyn.
0, watter bittere smart was dit toe Noag, die uitverkorene van God, wat deur God so getrou in die tyd van die sondvloed bewaar word, in die sonde van dronkenskap geval het.
Watter bittere saak was dit nie, toe Dawid, die man na God se hart, aan wie God soveel redding en soveel liefde bewys het, geval het in die dubbele sonde van owerspel en moord !
Watter smaad word ook nie op die Naam en die Saak van die Here gebring nie !
Watter bittere beproewing was dit, selfs vir ons Heiland, dat Petrus, sy vurige en geliefde apostel, in die bittere ure van sy lyding, Hom so skandelik verloën het nie.
Gelowige, uitverkorene, wees gewaarsku deur hierdie treurige val van God se kinders vermeld in die Skrif.
Maar o, hoe gelukkig dat die gelowige dit weet, dat die Here ook die wat Syne is ken in hul val en genadiglik weer oprig. Neem dan tog gereeld en gedurig die toevlug tot u enigste Borg, Middelaar en Saligmaker, wat vir al ons sonde betaal het en ons in sy krag wil bewaar
tot die ewige lewe.
Heerlik is dus die troos van die uitverkorene: "Die Here ken die wat syne is” maar ernstig dan ook de waarskuwing, die roepstem tot hulle: “Laat elkeen wat die Naam van Christus noem, afstand doen van die ongeregtigheid."
Die Here heilig deur sy Heilige Gees hierdie woord aan ons harte tot eer van Sy Naam.
Amen.
[1] Vertaal uit: W.J Snijman (red.), Bewaar het Pand u toebetrouwd: Drie-en-vyftig leerreden over verscheidene stoffen door eenige Predikanten der Gereformeerde Kerk in Zuid-Afrika (Amsterdam: Hoveker & Wormser, 1904), bl.245-263. Ds M. Postma, een van ds.Dirk Postma se seuns, was predikant van die GKSA vanaf 1890-1926. Hy is oorlede op 26 Julie 1926.
Subscribe to:
Posts (Atom)
